«Ψιθυριστές» :Ο Στάλιν και οι Ρώσοι που θυμούνται

Ο αγαπημένος των ιστορικών όλου του κόσμου Ιωσήφ Στάλιν επιστρέφει για μία ακόμη φορά στο προσκήνιο μέσα από το βιβλίο του Βρετανού ιστορικού Orlando Figes «Ψιθυριστές». Δεκάδες Ρώσοι αφηγούνται στον ιστορικό τη ζωή τους μέσα από τις χαραμάδες, άνθρωποι μοναχικοί που εξακολουθούν να ζουν τις τραυματικές εμπειρίες τους και που κανείς δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτούς.

Στις 25 Φεβρουαρίου του 1956, όσοι συμμετείχαν στο 20ό συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ είδαν τον Νικήτα Χρουστσόφ να ανεβαίνει στο βήμα και να εξαπολύει δριμύτατη επίθεση κατά του Ιωσήφ Στάλιν. Μερικοί λιποθύμησαν. Κάποιοι χρειάστηκαν ώρες για να συνέλθουν. Ο πατερούλης, ο οποίος ηγήθηκε της χώρας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν αίφνης ένας δεσποτικός και βίαιος χαρακτήρας, γεμάτος βίτσια. Ο Χρουστσόφ επέκρινε εκείνους που τον είχαν θεοποιήσει και που δεν είδαν ποτέ ή δεν θέλησαν να δουν την κατάφωρη βία που χρησιμοποιούσε εναντίον οποιουδήποτε έστεκε εμπόδιο στις επιδιώξεις του. Αυτή η ομιλία – καταδίκη του Στάλιν έγινε με τον καιρό η απαρχή της αποδόμησης της σοβιετικής εξουσίας, το τέλος του τρόμου και των φοβισμένων πολιτών, το τέλος της ιστορίας των γκούλαγκ που πέρασαν στην Ιστορία.

Orlando Figes

O Βρετανός ιστορικός Orlando Figes θεωρείται μετρ της ρωσικής Ιστορίας. Το τελευταίο του βιβλίο «Οι Ψιθυριστές» είναι δοκίμιο προφορικής ιστορίας. Ενα λογοτεχνικό μνημείο που αποτίει φόρο τιμής στα εκατομμύρια των θυμάτων του σταλινισμού και που αναπαράγει ιστορίες επιζώντων στη σημερινή Ρωσία. Στόχος του συγγραφέα ήταν να αντιληφθεί το πώς επιδρούσε το σταλινικό καθεστώς στην προσωπική ζωή του Σοβιετικού πολίτη και πώς αυτή η επίδραση καθόριζε στη συνέχεια τις σχέσεις του με την οικογένειά του, τα παιδιά του. Ποιοι ήταν οι ηθικοί συμβιβασμοί που τον ακολουθούσαν στην καθημερινή ζωή κι αν υπήρχε η πιθανότητα προστασίας της ιδιωτικότητας μέσα σε χώρους κοινοκτημοσύνης όπου οι μεν παρακολουθούσαν τους δε. Δύσκολη η απάντηση. Κάποιοι που ήταν 15 και 20 χρόνων το 1937, την περίοδο της μεγάλης τρομοκρατίας, αγνοούσαν ότι οι γονείς τους είχαν εξοριστεί ή δεν ήξεραν πως ο πατέρας ήταν μπολσεβίκος και μάλιστα στην ανώτατη βαθμίδα. Στις παραδοσιακές περιοχές εξορίας, μακριά από τη Μόσχα, ορισμένοι αγνοούσαν ακόμη και το όνομα των γονιών τους. Σοβαρή αναπηρία για έναν ιστορικό, λέει ο Orlando Figes στο γαλλικό περιοδικό «Εξπρές»

Τα χρόνια μετά τον θάνατο του πατερούλη, τα παιδιά πολλών εξόριστων ενσωματώθηκαν στο κόμμα, ενώ κάποια άλλα έγιναν πληροφοριοδότες. Θύματα και ζηλωτές: Η δύναμη του συστήματος. Γεννημένοι σε νοσηρό περιβάλλον έμαθαν να σέβονται τους κανόνες, γνωρίζοντας ότι μόνο το σύστημα θα τους διασφάλιζε την αξιοπρέπειά τους. Επί Στάλιν δεν είχαν οι πάντες συλληφθεί. Ο καθένας όμως είχε επηρεαστεί από την καταστολή και τον φόβο. Στο λεωφορείο, σύμφωνα με μαρτυρίες ηλικιωμένων Ρώσων, απέφευγε κανείς να μιλήσει ονομαστικά για συμπατριώτες του και φυσικά στο σχολείο τα παιδιά ποτέ δεν αναφέρονταν στις θρησκευτικές πεποιθήσεις των γονιών τους. Μια γυναίκα σταμάτησε να πηγαίνει στην τουαλέτα του σπιτιού, μήπως κατά λάθος σκουπιστεί με εφημερίδα όπου υπήρχε το όνομα του Στάλιν. Μια άλλη γυναίκα -η Αντονίνα Γκολόβινα, όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο Orlando Figes- έζησε είκοσι χρόνια δίπλα στον σύζυγό της χωρίς ποτέ να του εκμυστηρευτεί ότι η οικογένειά της είχε εξοριστεί στη Σιβηρία και ζούσε σε γκούλαγκ!

K.Σιμονοφ

Στο βιβλίο του, ο Orlando Figes αφιερώνει ολόκληρο κεφάλαιο στον Κονσταντίν Σιμόνοφ . Γόνος οικογένειας ευγενών, ο Σιμόνοφ έγραψε το 1934 την επαναστατική πρόζα κι ενώ τα μέλη της οικογένειάς του συνελήφθησαν, εκείνος άρχισε να γράφει ποιήματα προς τιμήν του Στάλιν και των μεγάλων έργων της εποχής του στη Σιβηρία. Το 1970 ο Σιμόνοφ γράφει τα απομνημονεύματά του, θέλοντας να εξηγήσει αν και σε ποιο βαθμό αισθανόταν ντροπή για τη στάση του. Αλλά ένας άνθρωπος αριστοκρατικής καταγωγής, όπως αυτός, με σημαντικές αξίες για την εποχή -υπακοή, υποχρέωση του πολίτη- έκανε κάτι πολύ απλό: έθεσε τις αξίες του στην υπηρεσία του σταλινικού καθεστώτος. Ποιος στο κάτω κάτω ξέρει πώς θα αντιδρούσε ο καθένας από μας σε τέτοιες εξαιρετικά δύσκολες και ακραίες περιπτώσεις;

Σήμερα ο Στάλιν δεν τελεί υπό διωγμό στη Ρωσία και οι Ρώσοι δεν σκαλίζουν τη μνήμη τους ούτε αμφισβητούν κάποιες λιγότερο ένδοξες πλευρές της ιστορίας τους. Το φάντασμα του Στάλιν εξακολουθεί να τους στοιχειώνει. Τα σχολικά βιβλία δεν βοηθούν και το δίδυμο Πούτιν-Μεντβέντεφ δεν αφήνει δημόσιο χώρο για να εκφραστεί όλος αυτός ο συσσωρευμένος πόνος για το παρελθόν από γερασμένους και απογοητευμένους πολίτες. Είναι άραγε η συνήθεια του φόβου; Ποιος ξέρει. Είμαστε τρελοί και παλαβοί με το Ολοκαύτωμα, αλλά προσπερνάμε τις άλλες καταστροφές του 20ού αιώνα.

ριτς

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 25-10-2009

Advertisements

Η διπλωματία της ενέργειας

Ως πρώτη κίνηση υπήρξε πράγματι εντυπωσιακή. Αλλωστε, οι πρωτοβουλίες που εμπεριέχουν έστω και ψήγματα διπλωματικής προσέγγισης μεταξύ δύο προαιώνιων εχθρών, όπως η Τουρκία και η Αρμενία, οφείλουν αρχικά να είναι εντυπωσιακές. Για να προϊδεάσουν θετικά τη διεθνή κοινή γνώμη και για να προλειάνουν το έδαφος στο εσωτερικό των χωρών για όσα θα ακολουθήσουν. Συνήθως καθόλου βατά, καθόλου αρεστά. Οι περιπτώσεις αυτές παραπέμπουν συχνά στις ωραιοποιημένες προεκλογικές εξαγγελίες των κομμάτων και στη μετέπειτα ωμή μετεκλογική πραγματικότητα.

Η υπογραφή στις 10 Οκτωβρίου, στη Ζυρίχη, δύο πρωτοκόλλων εκ μέρους της Τουρκίας και της Αρμενίας με στόχο την αποκατάσταση των διπλωματικών τους σχέσεων χαρακτηρίζεται από πολλούς κίνηση ιστορικής σημασίας, αν και επί της ουσίας δεν ξεπερνά το συμβιβασμό που υπαγορεύεται από τα γεωπολιτικά συμφέροντα των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Αλλά γιατί μπορεί μία και μόνον υπογραφή να φέρει την άνοιξη;

Η Ιστορία διδάσκει ότι δεκάδες τέτοιες συμφωνίες με φαρδιές πλατιές τις υπογραφές ηγετών κρατών ρίχτηκαν στην πυρά με πολύ μεγαλύτερη ευκολία από αυτήν που απαιτήθηκε για να υπογραφούν. Δεν θα μπορούσε κάλλιστα να συμβεί το ίδιο στην περίπτωση της Τουρκίας και της Αρμενίας; Μήπως δεν ορθώνεται δυσθεώρητο ανάμεσά τους το ζήτημα της γενοκτονίας του αρμενικού λαού; Μήπως δεν υφίσταται το Ναγκόρνο – Καραμπάχ και ο θυμός του Αζερμπαϊτζάν; Το αγκάθι μπορεί εύκολα να μεταμορφωθεί σε λουλούδι;

Είναι νωρίς για να υπάρξουν λογικές απαντήσεις. Πολλά θα εξαρτηθούν από το πώς θα αντιδράσουν τελικά οι πολυπληθέστεροι Αρμένιοι της διασποράς (δέκα εκατ. έναντι τριών), οι οποίοι κατατρύχονται από την αίσθηση της διαρκούς αδικίας και δύσκολα θα σηκώσουν τα χέρια ψηλά. Το γεγονός δε ότι το ζήτημα της γενοκτονίας παραπέμπεται σε ανεξάρτητη υποεπιτροπή ιστορικών δημιουργεί ασάφειες και ενδεχομένως οδηγεί σε πολλές δεύτερες σκέψεις. Η προσέγγιση Αρμενίας – Τουρκίας για πολλούς αποτελεί τον κοινό παρονομαστή των συμφερόντων Μόσχας – Ουάσιγκτον. Το Κρεμλίνο επιδιώκει τη χάραξη νέων στρατηγικών οδών στην περιοχή του Καυκάσου, άρα χρειάζεται το Αζερμπαϊτζάν, ενώ η Ουάσιγκτον αγωνιά για την ασφάλεια των πετρελαϊκών αγωγών (Μπακού – Τιφλίδα – Τσεϊχάν και ο μελλοντικός Ναμπούκο). Τούρκος δημοσιογράφος έγραψε στη «Χουριέτ» ότι η περιοχή όπου οι ιμπεριαλιστές επικέντρωσαν το ενδιαφέρον τους στον Ψυχρό Πόλεμο επιστρέφει τώρα μέσω μιας εταιρικής σχέσης με τη Ρωσία και με την Τουρκία να διεκδικεί ρόλο εκπροσώπου των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.

Οι δεύτερες σκέψεις είναι καλό εργαλείο, αλλά κανείς δεν ξέρει αν οδηγούν κατευθείαν στην αλήθεια, από τη στιγμή που η εξωτερική πολιτική δεν υπήρξε ποτέ γραμμική εξίσωση, αλλά κάτι πολύ πιο πολύπλοκο. Ενα μέρος της αλήθειας, που εύκολα θα συσχετιζόταν με την ορμητική αλλαγή στάσης της Τουρκίας, είναι η συνειδητοποίηση ότι η ένταξη στην Ε. Ε. κινείται σταθερά πλέον στα όρια του ονείρου και ένα άλλο μέρος με τη βεβαιότητα ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να στυλώνει τα πόδια στο Κυπριακό.

Tης Ριτσας Μασουρα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Εντγκαρ Μορέν: ο Γάλλος φιλόσοφος, η ανυπακοή του και ο έρωτάς του για την οικουμένη

Επάγγελμα : ερωτευμένος με την οικουμένη. Έτσι συστήνεται ο Γάλλος φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Εντγκάρ Μορέν. Ο Μορέν έχει το ταλέντο να ξυπνάει το ησυχασμένο είναι του ανθρώπου, να διεγείρει συνειδήσεις και να ανακατεύει εύστροφα την πολιτική και φιλοσοφική τράπουλα της ζωής μ’ έναν τόσο πειστικό τρόπο, ώστε πολλές φορές σε κάνει να αναρωτιέσαι : μήπως τελικά έχει δίκιο αυτός ο σοφός γέροντας ;

Ενας άνθρωπος εβραϊκής καταγωγής, όπως είναι ο 88χρονος σήμερα Μορέν –η οικογένειά του έφυγε από τη Θεσσαλονίκη για το Παρίσι στις αρχές του 20ού αιώνα– δεν θα μπορούσε παρά να στηρίζει παθιασμένα τις θέσεις του Ισραήλ. Μπορεί να απέφευγε να εκδηλωθεί δημοσίως, να φοβόταν το κόστος μιας τέτοιας προβολής, αλλά το πιθανότερο, μέσα του θα ένιωθε ένας από αυτούς. Ενας από τους Εβραίους που κατατρύχονται –δικαίως– από το άγος του Ολοκαυτώματος και που σήμερα είναι εγκλωβισμένοι σε αδιέξοδες επιλογές, αλλά που η καταγωγή τους δεν παύει να τους θυμίζει τα μονοδιάστατα πρέπει τους.

Eμμανιουελ Λεμιέ, ο συγγραφέας της βιογραφίας του Μορέν

Ο Εντγκάρ Μορέν δεν είναι ένας από αυτούς, παρ’ ότι, όπως δηλώνει, δεν ξεχνάει. Αλλά δεν συγχωρεί ταυτόχρονα. Νιώθει οργή για τη βάσανο των Παλαιστινίων, αρνείται να αποδεχθεί την άγρια πολιτική του στρατοκρατούμενου Ισραήλ και αγκαλιάζει τα παιδιά της Παλαιστίνης. Πάντα, όμως, από τη γνωστή απόσταση που χωρίζει τη Δύση με την Ανατολή. Εκ του ασφαλούς. Παλαιότερα, όταν σχεδόν το σύνολο της Ευρώπης και κυρίως οι Γάλλοι διανοούμενοι φώναζαν εναντίον της Σερβίας, καλώντας το ΝΑΤΟ να βομβαρδίσει τους Σέρβους, ο Εντγκάρ Μορέν είχε μεταμορφωθεί σε Σέρβο. Βασιλικότερος του βασιλέως, σε μια εποχή που με εξαίρεση την Ελλάδα, η Σερβία βίωνε μιαν απίστευτη διεθνή μοναξιά. Αυτός όμως είναι ο Μορέν, τη βιογραφία του οποίου παρουσίασε προ μηνών στο Παρίσι ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Εμμανουέλ Λεμιέ. Στην κλασική συνέντευξη Τύπου, ο Λεμιέ δήλωσε ότι το να γράψεις τη βιογραφία του Μορέν είναι σαν να γράψεις την ιστορία του 20ού αιώνα!

Ερνστ Φισερ, Η τέχνη της αναγκαιότητας

Θυμάμαι προ ετών το βιβλίο του «Μέθοδος» που κυκλοφορεί στην Ελλάδα. Ογκώδες, δυσκολοδιάβαστο, αλλά κατά κάποιον τρόπο ανακουφιστικό. Με είχε εντυπωσιάσει στο σημείο που έγραφε για τη σημερινή εικόνα της ανθρωπότητας. Σήμερα η ανθρωπότητα δεν γεννάει ανθρωπιά, έγραφε ο Μορέν. Πολύ πριν από αυτόν, ο Γερμανός φιλόσοφος Ερνστ Φίσερ είχε αφιερώσει ημέρες της ζωής του, μελετώντας τον ανθρωπισμό και τον απανθρωπισμό του ανθρώπου σ’ έναν κόσμο αλλοτρίωσης. Ενα ζήτημα τρομερά επίκαιρο στη σημερινή εποχή της ιλιγγιώδους επιστημονικής προόδου, αλλά και βαναυσότητας που διαχέεται υπογείως αναμεμειγμένη με ακριβά αρώματα και πολύχρωμο υλικό περιτυλίγματος.

Στον 20ό αιώνα, σημειώνει ο Ε. Μορέν, παρακολουθήσαμε τη διπλή προαγωγή προόδου και οπισθοδρόμησης, πολιτισμού και βαρβαρότητας. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ελευθερώτριες δυνάμεις στην Ευρώπη ήταν αποικιοκρατικές στην Ασία και στην Αμερική. Το Στάλινγκραντ υπήρξε η μεγαλύτερη νίκη και μαζί η μεγαλύτερη ήττα της ανθρωπότητας. Η μεγαλύτερη νίκη, επειδή έπληξε τελειωτικά τη ναζιστική Γερμανία και η μεγαλύτερη ήττα, επειδή εδραίωσε τον σταλινικό δεσποτισμό και ενίσχυσε επί μισόν αιώνα τον σοβιετικό ολοκληρωτισμό. Το διπλό παιχνίδι είναι απρόβλεπτο και αβέβαιο… Αν η μόνη μας ελπίδα είναι καταστροφική, τότε η σωτηρία βρίσκεται στην καταστροφή, με την προϋπόθεση, όμως, ότι θα την αποφύγουμε στο παρά ένα. Αν κάποιος θεός διασκεδάζει προσπαθώντας να μας φοβίσει, το έχει καταφέρει.

Ζαν Ρους

Από το ντοκυμαντέρ Το χρονικό ενός καλοκαιριού

Ο Μορέν θεωρείται από τους πλέον αντιδραστικούς Γάλλους. Δεν στήριξε ποτέ τον Φρανσουά Μιτεράν. Ελεγε ότι δεν έχει τα γκατς του Κένεντι ή του Γάλλου πρωθυπουργού Μεντές Φρανς. Ομως, όταν διάφοροι επίδοξοι συγγραφείς κατακεραύνωναν με βιβλία τους την αλαζονεία του Γάλλου προέδρου, ο Μορέν στάθηκε δίπλα του, επικριτικός, αλλά δίπλα του. Ο Μορέν, όπως και ο Μιτεράν, αγαπούσε τις γυναίκες. Θεωρούσε τον εαυτό του γοητευτικό -άρα ο κόσμος τού ανήκε– γι’ αυτό και δήλωνε μονίμως ερωτευμένος μ’ αυτόν.Ο Γάλλος συγγραφέας μαζί με τον Ζαν Ρους είναι οι αυτουργοί ενός σπουδαίου ντοκιμαντέρ («Το χρονικό ενός καλοκαιριού»), που γυρίστηκε το καλοκαίρι του ’60 στο Παρίσι και καταπιάνεται με την καθημερινή ζωή των γυναικών της γαλλικής πρωτεύουσας. Σήμερα, θα φάνταζε κενό περιεχομένου, αλλά εκείνη την εποχή ο Μορέν ήθελε τόσο πολύ να διαπιστώσει πώς βλέπουν οι γυναίκες την ευτυχία. Αντ’ αυτής, όμως, χρειάστηκε να καταγράψει ιστορίες γύρω από τη μοναξιά της γυναίκας, τη θλίψη, πολλές φορές για την απελπισία…

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή, 28-10-2009

ριτς

Βερολίνο : Μετά το ’89 ο σφυγμός του κόσμου κτυπά διαφορετικά.

Μετά την  πτώση του Τείχους, το Βερολίνο έγινε μια από τις πιο ελκυστικές πρωτεύουσες της Ευρώπης. Τουριστικός και ιδεολογικός προορισμός εκατομμυρίων ανθρώπων. Στις 9 Νοεμβρίου, η γερμανική πρωτεύουσα θα γιορτάσει την κατάρρευση του Τείχους. Το ερώτημα είναι αν θα υπάρξουν πολιτικοί και πολίτες που θα επιδιώξουν απολογισμούς. Γιατί όπως γράφει η «Μοντ» ο σφυγμός του κόσμου μετά το 1989 κτυπά διαφορετικά.

—————————————————————————————————————————–

Ακούω φίλους να λένε ότι τα 20 χρόνια δεν είναι παρά μια κουκκίδα στην κλίμακα της ευρωπαϊκής ηπείρου και στη χιλιετή ιστορία της κι εμείς, ασήμαντα αιωρούμενα σωματίδια. Μπορεί να ’χουν δίκιο οι φίλοι, αλλά δύσκολα θα το έβλεπα έτσι. Θα σήμαινε ξεγύμνωμα και άρνηση του συναισθηματισμού ή της εικόνας που έχω για τον περιβάλλοντα χώρο. Θα σήμαινε ότι πορεύομαι στο πουθενά, μακριά από τους κώδικες της ανθρωπότητας και χωρίς ενδιαφέρον για τις γενιές που θα ’ρθουν.

Υπερβολές, θα πείτε. Ποιος από μας είναι ο ομφαλός της γης; Ας παραδεχθούμε όμως ότι στις 9 Νοεμβρίου, δίπλα στα απομεινάρια του Τείχους του Βερολίνου θα γιορταστούν και ενδεχομένως θα κριθούν τα πεπραγμένα μιας 20ετίας που σημαίνουν πολλά για την ιστορία της Ευρώπης και του καθενός προσωπικά. Μόνο που δεν θα ’ναι ανάμεσά τους ο διάσημος Ρώσος μουσικός Μστισλάβ Ροστροπόβιτς  που το 1989 ερμήνευσε τη Σουίτα για βιολοντσέλο του Μπαχ μπροστά στο τείχος. Αυτός ο μεταβαλλόμενος κόσμος, πράγματι, μας αφορά.

Είκοσι χρόνια μετά, τα πάντα τελούν υπό αναδιαμόρφωση. Οι μεγάλες δυνάμεις αναζήτησαν νέες συμμαχίες, οι γνωστές φιλοσοφικές ιδέες που συνέτειναν στη δημιουργία των αξιών μας και που πάνω τους ο διαχρονικός νομοθέτης δούλεψε σκληρά, αμφισβητήθηκαν. Απεχθείς συμπεριφορές -παροπλισμένες τα μεταπολεμικά χρόνια- επανήλθαν σκληρότερες… Μετά το 1989, ο σφυγμός του κόσμου επιταχύνθηκε και οι αλλαγές που έγιναν, μόνον συγκλονιστικές μπορούν να χαρακτηριστούν. Υπήρξαν όμως και τα πραγματικά γεγονότα. Οι περισσότεροι συγκρατήσαμε στη μνήμη τις απίστευτες ασκήσεις ελευθερίας που γίνονταν για μέρες πάνω στην Πύλη του Βραδεμβούργου. Ποιος δεν είχε τότε συγκινηθεί; Ποιος δεν είχε δακρύσει μπροστά στο πάθος των νέων από το ανατολικό Βερολίνο που σκαρφαλωμένοι στην Πύλη και στο Τείχος αντίκριζαν για πρώτη φορά τη γη της ευημερίας και της προοπτικής; Τότε, η πίστη ότι ο κομμουνισμός έμελλε να ενταφιαστεί από στιγμή σε στιγμή στο τεράστιο ανατολικό κενοτάφιο ήταν κοινή πεποίθηση και οι κρεμλινολόγοι σε ΗΠΑ και Ευρώπη (όπως η Κοντολίσα Ράις) επαίρονταν για την κατάρρευση ενός συστήματος που δίχασε όσο κανένα άλλο τον σύγχρονο κόσμο.

Οι πανηγυρισμοί και τα ωσαννά όμως έκαναν τον κύκλο τους. Αλλωστε, τι είναι αυτό που κρατάει πολύ στις ιλιγγιώδεις εποχές μας, πολλώ δε μάλλον οι επευφημίες. Η Αλ Κάιντα, η ανατροπή της λογικής των διεθνών σχέσεων, η έλευση της παγκοσμιοποίησης, η ανάδυση των νέων μεγάλων δυνάμεων, το μετέωρο ευρωπαϊκό βήμα, η πικρία των πρώην Ανατολικογερμανών, οι άθλιοι πόλεμοι, η αγωνία για το περιβάλλον και τώρα η οικονομική κρίση αποτελούν εγγενή στοιχεία της ταχύτητας με την οποία κινούμεθα προς τα εμπρός. Κι ενώ υπό διαφορετικές συνθήκες, τούτος ο κόσμος θα ’πρεπε να απολαμβάνει την πρόοδο επιστήμης και τεχνολογίας και να χαίρεται γιατί ζει όπως παλιότερα ζούσαν οι λίγοι, μέρα τη μέρα περιχαρακώνεται πίσω από τα νέα τείχη που μπορεί να’ ναι εργασιακά, ατομικά, κοινωνικά. Aδειες ψυχές, φοβισμένοι πολίτες στο όνομα μιας ασφαλέστερης ζωής. Η ιστορία παραμένει πεδίο μάχης λαμπρό.

Αυτούς τους μήνες, ο κόσμος της τέχνης στη Γερμανία θυμάται τις πέντε γυναίκες που το βράδυ της 4ης Δεκεμβρίου του 1989 κτύπησαν την πόρτα της Στάζι στην Ερφούρτη. Ηταν η πρώτη εισβολή πολιτών στα γραφεία της μυστικής αστυνομίας της Ανατολικής Γερμανίας. Μόλις έγινε γνωστή η πράξη τους, πολλοί ξεθάρρεψαν και πραγματοποίησαν παρόμοιες εισβολές σε κρατικά στέκια άλλων πόλεων της ανατολικής Γερμανίας, οδηγώντας το κομμουνιστικό καθεστώς στην έξοδο και σώζοντας εκατομμύρια ενοχοποιητικά έγγραφα, τα αρχεία της Στάζι. Επικεφαλής των γυναικών ήταν η Γκαμπριέλε Στέτζερ, η οποία παρέμεινε στη φυλακή για ένα χρόνο. Οπως γράφουν οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», μετά την αποφυλάκισή της ίδρυσε με άλλες γυναίκες την καλλιτεχνική ομάδα Exterra XX. Μαζί οργάνωναν επιδείξεις μόδας, γύριζαν ταινίες και παρουσίαζαν χάπενινγκ, χρησιμοποιώντας για κοστούμια ακόμη και κεραίες τηλεοράσεων! Οι δρόμοι των γυναικών αυτών μετά την πτώση του Τείχους χώρισαν. Ξανασυναντήθηκαν πρόσφατα για να αντιπαραβάλουν τις εμπειρίες τους. Αν μπορούσα να ακούσω τους κτύπους της καρδιάς τους!

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 11-10-2009

ριτς

ΙΜΙΑ: από τον Αθανάσιο Ελλις και τον Μιχάλη Ιγνατίου. Παρουσίαση του βιβλίου των δύο δημοσιογράφων στις 12 Οκτωβρίου στο Μετρόπολις.

ς.

ΤΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΣΤΙΣ 12 Οκτωβρίου θα κυκλοφορήσει από τον Εκδοτικό Οργανισμό Λιβάνη το βιβλίο των δημοσιογράφων Μιχάλη Ιγνατίου (Mega, Έθνος) και Αθανασίου Έλλις (Anntena, Καθημερινή) για την κρίση των Ιμίων. Σχεδόν 14 χρόνια μετά, αποκαλύπτεται τι πραγματικά συνέβη, πώς χειρίστηκαν την κρίση οι ηγέτες της Ελλάδας και της Τουρκίας, και ποιος ήταν ο ρόλος της Αμερικής.

Οι δύο καταξιωμένοι δημοσιογράφοι φέρνουν στο φως απόρρητα τηλεγραφήματα των αμερικανικών υπηρεσιών μέσα από τα οποία προκύπτουν οι προθέσεις των πρωταγωνιστών, τα λάθη που έγιναν, και αποκαλύπτουν παράλληλα όλες τις λεπτομέρειες των λεπτών διαπραγματεύσεων που οδήγησαν στην αποτροπή της κλιμάκωσης της κρίσης και, ενδεχομένως, του πολέμου. Καταγράφονται επίσης οι διαφορές στο εσωτερικό της ελληνικής κυβέρνησης μέσα από τα αμερικανικά τηλεγραφήματα αλλά και τις μακρές συζητήσεις των ίδιων των πρωταγωνιστών με τους συγγραφείς.

Το βιβλίο επρόκειτο αρχικά να εκδοθεί τον περασμένο Μάιο, αλλά για να μην εμπλακεί η έκδοση ενός πολιτικού συγγράμματος τέτοιας ιστορικής βαρύτητας στην εσωτερική πολιτική αντιπαράθεση κατά την προεκλογική περίοδο των Ευρωεκλογών, αποφασίστηκε η ολιγόμηνη αναβολή της έκδοσης. Τον Ιούλιο ο Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη ανακοίνωσε ότι η έκδοση επρόκειτο να γίνει το φθινόπωρο –είχε αποφασιστεί να πραγματοποιηθεί στο τέλος Σεπτεμβρίου- αλλά η προκήρυξη πρόωρων εκλογών μάς ανάγκασε να προχωρήσουμε και σε δεύτερη αναβολή, και πάλι για να αποφευχθεί εμπλοκή στην προεκλογική περίοδο.

Το βιβλίο θα παρουσιαστεί τη Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2009, στις 12 μ.μ. στο Μετρόπολις από τους δημοσιογράφους Αλέξη Παπαχελά, διευθυντή της εφημερίδας Καθημερινή, και Γιώργο Χαρβαλιά, διευθυντή της εφημερίδας Έθνος, όπως φυσικά και τους συγγραφείς.

Αρβελέρ στο Μέγαρον Πλάς

«Το Βυζάντιο και η αρχαία ελληνική σκέψη» είναι το θέμα του στρογγυλού τραπεζιού που παρουσιάζει και συντονίζει η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ τη Δευτέρα 12 Οκτωβρίου στις 7 μ.μ. στην Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο του Μegaron Ρlus.

Παίρνουν μέρος η Χρύσα Μαλτέζου, η Φρανσουάζ Μισό, ο Πέδρο Μπαντένας ντε λα Πένα, ο Λίνος Μπενάκης και ο Συλβέν Γκουγκενέμ.

Η συζήτηση διοργανώνεται με αφορμή την κυκλοφορία του νέου βιβλίου της κυρίας Αρβελέρ «Γιατί το Βυζάντιο» (Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 2009), που κυκλοφορεί τη Δευτέρα και το οποίο εξετάζει την κληρονομιά της μεγάλης αλλά παρεξηγημένης και εν μέρει άγνωστης αυτοκρατορίας του Μεσαίωνα.
Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1926. Μετακόμισε στη Γαλλία το 1950.
Αποτέλεσε την πρώτη γυναίκα πρόεδρο του τμήματος Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης το 1967 και την πρώτη γυναίκα πρύτανη του Πανεπιστημίου της Σορβόνης στην 700 χρόνων ιστορία του το 1976, όπως και πρύτανης του Πανεπιστημίου της Ευρώπης.
Είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μετά την αποφοίτησή της, εργάστηκε ως ερευνήτρια στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, ενώ μετακόμισε στο Παρίσι το 1953 για να συνεχίσει τις σπουδές της. Δύο χρόνια μετά την άφιξή της, διορίσθηκε στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CNRS), ενώ το 1964 λαμβάνει τον τίτλο της διευθύντριας του Κέντρου και το 1967 αυτόν της καθηγήτριας στη Σορβόνη, ενώ στο μεταξύ τιμήθηκε με τον τίτλο του Docteur des Lettres. Ενώ διετέλεσε Διευθύντρια του Κέντρου Ιστορίας και Πολιτισμού του Βυζαντίου και της Χριστιανικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris 1, εξελέγη Αντιπρύτανις του Πανεπιστημίου της Σορβόνης (1970-1973) και το 1976, Πρύτανις. Εκεί γνώρισε τον σύζυγό της και αξιωματικό του Γαλλικού Στρατού, Ζακ Αρβελέρ, με τον οποίον απέκτησε μια κόρη.

Είναι Πρόεδρος, μεταξύ άλλων, του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου, της Επιτροπής Ηθικής του Εθνικού Κέντρου για την Επιστημονική Έρευνα (Γαλλία), του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου των Δελφών (Ελλάδα) και Επίτιμη Πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Βυζαντινών Σπουδών. Επίσης, διετέλεσε Πρόεδρος του Πανεπιστημίου Παρισίων, Πρύτανις των Πανεπιστημίων των Παρισίων, και Πρόεδρος του Κέντρου Georges Pompidou- Beaubourg.

Τα έργα της αφορούν κυρίως την ιδιότητά της ως βυζαντινολόγου. Μεταξύ των σημαντικότερων, αξίζει να αναφερθούν οι «Έρευνες για τη διοίκηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τον 9ο και 10ο αιώνα»(1960), «Το Βυζάντιο και η θάλασσα» (1966), «Μελέτες για τη διοικητική και κοινωνική διάρθρωση του Βυζαντίου»(1971), «Βυζάντιο, η χώρα και τα εδάφη»(1976), και «Η Πολιτική Ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας»(1976), «Βυζαντινή Γεωγραφία», «Ιστορική γεωγραφία του μεσογειακού κόσμου». Γνωστή είναι επίσης και για το μεγάλο αίσθημα φιλελευθερισμού και ελεύθερης έκφρασης των ιδεών που την διέπουν. Όπως είχε η ίδια αναφέρει σε συνέντευξή της: «Ποτέ δεν επέτρεψα, ως πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Σορβόννης να μπει στο ίδρυμα αστυνομικός χωρίς να είμαι και εγώ η ίδια μπροστά».

Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ θεωρείται σήμερα από τις πλέον εξέχουσες πανεπιστημιακές προσωπικότητες, ιδιαίτερα στη Βυζαντινολογία, με πολύ μεγάλο αριθμό σχετικών διαλέξεων και ομιλιών εντός και εκτός Ελλάδας. Είναι πρύτανης των Πανεπιστημίων της Σορβόνης από το 1976, καγκελάριος των Πανεπιστημίων του Παρισιού, διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας Βυζαντινής Ιστορίας και Πολιτισμού και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών. Στην πολύχρονη ακαδημαϊκή σταδιοδρομία έχει αναλάβει τα ανώτερα αξιώματα και έχει τιμηθεί με πλήθος διεθνών διακρίσεων. Στα βιβλία της περιλαμβάνονται η «Πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» (1975), «Η Σμύρνη ανάμεσα σε δύο τουρκικές κατοχές» (1975), «Η διασπορά στο Βυζάντιο» (1995), «The Making of Europe» (2000).

http://glykatzi-arveler.blogspot.com/

Παρουσίαση βιβλίου του Νίκου Παργινού

Παρουσίαση βιβλίου

ΜΕ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ ΠΕΡΝΑΕΙ Ο ΚΑΙΡΟΣ, ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΠΕΡΝΑΕΙ Ο ΕΡΩΤΑΣ του Νίκου Παργινού

Ομιλητές: Ελένη Γκίκα, συγγραφέας- βιβλιοκριτικός, Ρίτσα Μασούρα, δημοσιογράφος.

Ημ/νία & Ώρα Σάββατο, 31 Οκτωβρίου 2009, 12.00

Χώρος Στοά του Βιβλίου

Αθήνα Διεύθυνση Πεσμαζόγλου 5, Αρσάκειο Μέγαρο

Τηλέφωνο 210 3253989

Οργάνωση ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ – ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ