200 χρόνια Σοπέν!!!

Για την Πολωνία και τη Γαλλία το 2010 είναι έτος Σοπέν. Διακόσια χρόνια από τη γέννησή του, ο Σοπέν, εν μέρει ρομαντικός, εν μέρει κλασσικός, εν μέρει Πολωνός , εν μέρει Γάλλος, είναι ο Ευρωπαίος συνθέτης που για πολλούς μοιάζει με πίνακα ζωγραφικής, καθισμένος στο πιάνο του, σαν ένας μάντης χαμένος στις σκέψεις του. Οι Γάλλοι τον θέλουν στο Πάνθεον, οι Πολωνοί τον κρατούν στην εκκλησία La Sainte –Croix στη Βαρσοβία.

Ας ανακαλύψουμε και πάλι τον Σοπέν. Ναι, ναι, σήμερα. Στην εποχή των ασφυκτικών μητροπόλεων, της μουσικοποικιλότητας, της καταχειροκροτούμενης μετριότητας, του ex factor και της ωφελιμιστικής επιστροφής σε ιερά τέρατα, όπως ο Καζαντζίδης, ο Τσιτσάνης, ο Μπιθικώτσης. Στην εποχή της νεανικής χιπ-χοπ, της γκετοποιημένης ραπ, των αραβικών μπλουζ, των σαγηνευτικών ήχων της Ανατολής και των εφήμερων μουσικών ακουσμάτων. Ναι, εμείς επιστρέφουμε στον Σοπέν, 200 χρόνια από τη γέννησή του, τη στιγμή ακριβώς που η άλλη Ευρώπη πλαγιάζει πλάι του, σαν να θέλει να εξιλεωθεί ανάμεσα στις μπαλάντες του, τη μουσική δωματίου, τη Σονάτα για Βιολοντσέλο, την Tristesse.

Σοπέν δια χειρός Ντελακρουά

Ο Σοπέν στον θάνατο του φίλου του Φραντς Λιστ γράφει: «Οποια και να ’ναι η δημοτικότητα των έργων του, οφείλουμε να εικάσουμε πως η αιωνιότητα και η υστεροφημία θα εκτιμήσουν τα μουσικά του δημιουργήματα πολύ περισσότερο από τη σημερινή αποδοχή». Ετσι έγινε. Και ήταν ο Λιστ αυτός που πίστευε με τη σειρά του στη δυναμική μουσική παρουσία του Σοπέν, σ’ αυτές τις νότες που στ’ αυτιά του έμοιαζαν με κύματα, μια μουσική απλή, αέρινη, το περίφημο rubato. Στο σπίτι του Φραντς Λιστ, ο Σοπέν γνωρίζει την κατά έξι χρόνια μεγαλύτερή του Γεωργία Σάνδη. Ο μεγάλος έρωτας. Η πρώτη γνωριμία με την εκκεντρική για την εποχή της συγγραφέα του προκαλεί αρνητική εντύπωση και μάλιστα σχολιάζει επικριτικά τη συμπεριφορά και την εμφάνισή της. Όμως, ο έρωτας είναι πιο δυνατός και τον οδηγεί σε μια δημιουργική, αλλά βασανιστική σχέση, μια σχέση παρανομίας που τελικά καταλήγει στον χωρισμό, το 1847. Ο Σοπέν πεθαίνει δύο χρόνια αργότερα, το 1849, στο Παρίσι, στην πλατεία Βαντόμ. Ήταν μόλις 39 χρόνων και είχε υποκύψει στη φυματίωση.

Ο εορτασμός των 200 χρόνων από τη γέννηση του Σοπέν προκαλεί παροξυσμικές αντιδράσεις σε Γαλλία και Πολωνία, απ’ όπου και η καταγωγή του. Ο Alain Duault, γενικός επίτροπος του «Έτους Σοπέν 2010» –σημειώνει το περιοδικό «Νουβέλ Ομπσερβατέρ» – ζήτησε να ανοίξουν γι’ αυτόν οι πύλες του Πάνθεον στο Παρίσι. Το Παρίσι, που με τη βοήθεια του ημι-εθνικού καλλιτέχνη (ο Σοπέν έχει και γαλλική καταγωγή) ελπίζει να ξεπεράσει την «αγωνία» για την πτώση της δημοτικότητας του Σαρκοζί, τον φόβο του για την αυξανομένη οικονομική αυστηρότητα της υπουργού Οικονομικών Κρ. Λαγκάρντ και το θριαμβευτικό στυλ του Ντομινίκ Στρος Καν που ετοιμάζεται να καταβροχθίσει τον Σαρκό! Ο Ευγένιος Ντελακρουά έλεγε ότι ο Σοπέν ήταν ο πιο αληθινός καλλιτέχνης που είχε ποτέ συναντήσει. Ενας πιανίστας κλεισμένος στον εαυτό του, εκλεπτυσμένος, που ελάχιστα τον ένοιαζε να παίζει μπροστά στο κοινό. Ηταν κλασικός συνθέτης, τόσο στο πνεύμα όσο και στη συμπεριφορά, αλλά συγχρόνως έμοιαζε δυνατός και γλυκός, έπαιζε Μπαχ κάθε μέρα και δεν δέχθηκε να δώσει συγκεκριμένα ονόματα στα έργα του, προτιμώντας τα Βαλς, Πρελούδιο, Μελέτη…

Ο Φέλιξ Μέντελσον είπε κάποτε ότι βρέθηκε μπροστά σε έναν ολοκληρωμένο μουσικό, όχι έναν ντεμι-βιρτουόζο, όχι έναν ντεμι-κλασικό που θα μπορούσε να βρει στη μουσική τις αξίες της αρετής και ταυτοχρόνως την απόλαυση της διαφθοράς. «Του βγάζω το καπέλο», φώναξε στη μέση μιας συναυλίας ο Ρομπέρ Σουμάν και ο Εκτόρ Μπερλιόζ είπε το αυτονόητο: ο Σοπέν ήταν εξ αρχής ετοιμοθάνατος! Ο φιλόσοφος Σιοράν συχνά τόνιζε την υπέρβαση της ανθρώπινης φύσης του Πολωνού συνθέτη, λέγοντας: «Ο Σοπέν προώθησε το πιάνο στα όρια της φυματίωσης». Αλλά ο Όσκαρ Ουάιλντ δεν στεκόταν εκεί, περιέγραφε τα συναισθήματα που του αποκάλυπτε η μουσική του: «Έχοντας παίξει Σοπέν, αισθάνομαι σαν να είχα ζήσει λάθη που δεν έκανα και σαν να είχα κλάψει για τραγωδίες που δεν έζησα».

Τομας Μαν

Ο Τόμας Μαν έβλεπε την εικόνα του στο πιάνο. Το σμίξιμο των φρυδιών, τις συσπάσεις του προσώπου. Την έξαψη που τον πρόδιδε, φτάνοντας βαθιά στις ρίζες των μαλλιών του. «Μου θυμίζει Σέλεϊ», έλεγε ο διάσημος συγγραφέας. «Αυτή η περίεργη παραίτηση, το απρόσιτο άρωμα ύπαρξης, η άρνηση της υλικής εμπειρίας, η έξοχη αιμομιξία της τέχνης, που είναι ταυτόχρονα ντελικάτη και θελκτική».

Ο Σοπέν στη συλλογική φαντασία συμβολίζει τον Ρομαντισμό. Η ίδια του η ύπαρξη συνεισέφερε σ’ αυτό: ένας πατριωτισμός που τον δυσχέραναν οι αναταράξεις της Ιστορίας, μια φύση διακριτική και ανικανοποίητη, μια καχεκτικότητα που οφειλόταν στην αρρώστια του και στις πληγές της ψυχής.

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 28, 2,2010

ριτς

Die Zeit : Η Ελλάδα χρειάζεται μια επανάσταση ( tvxs)

Τώρα, γιατί εμένα μου φαίνεται ότι το άρθρο είναι κοντά στην αλήθεια;

http://www.zeit.de/politik/ausland/2010-02/griechenland-zukunft

Griechenland braucht eine Revolution

«Ο Υπουργός τσακωνόταν στις Βρυξέλλες για τη χώρα του, την ώρα που η χώρα μαχόταν εναντίον του εαυτού της. Στην ΕΕ ο Υπ. Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου προσπαθούσε να πείσει τους ομολόγους του ότι η Ελλάδα προχωρεί καλά όσον αφορά τα μέτρα λιτότητας. Στην Αθήνα οι δημόσιοι υπάλληλοι διαδήλωναν για το αντίθετο παραδίδοντας την απεργιακή σκυτάλη στους επόμενους.

Πρώτα ήταν οι τελωνιακοί, μετά οι οικονομικοί ελεγκτές του Υπουργείου, στη συνέχεια οι εφοριακοί και στο τέλος οι οδηγοί ταξί. Όλοι αυτοί προειδοποιούν την κυβέρνησή τους: περικοπές μπορείτε να κάνετε, αλλά όχι σε μας!

Τι προοπτική έχουν οι ελληνικές υποσχέσεις ότι οι περικοπές και οι οικονομίες θα συνεχιστούν; Πότε μπορεί να περιμένει η Ευρωζώνη καλύτερες ειδήσεις από την Αθήνα;

Στο κέντρο της Αθήνας ο κόσμος κάθεται έξω στις καφετέριες, με 18 βαθμούς.Δεν υπάρχει εικόνα κρίσης, παρ ότι όλοι μιλούν για την κρίση. Και όσοι κάθονται στις καρέκλες συμφωνούν κατά κάποιον τρόπο ότι η ζωή με δανεικά πρέπει να τελειώσει, ότι η Ελλάδα πρέπει να αλλάξει, ότι ο φαύλος κύκλος του χρέους πρέπει να σπάσει. Το πρόβλημα είναι πώς;

Η σημερινή Ελλάδα είναι ένας λαβύρινθος από αυξανόμενες απαιτήσεις προς το κράτος, πολυεπίπεδη εξυπηρέτηση πιστών ψηφοφόρων των κομμάτων, γενναιόδωρες συνταξιοδοτικές εγγυήσεις και επιδόματα, υπερβολικά δάνεια και ακάλυπτες επιταγές για το μέλλον. Αλλά με κανέναν τρόπο δεν είναι όλα καλοπέραση: Η Ελλάδα είναι συγχρόνως και μια χώρα της αυξανόμενης φτώχειας, της αποβιομηχάνισης και της οικονομικής κρίσης.

Για να βγει απ’ αυτόν το λαβύρινθο, δεν αρκεί η επιβολή κάθε 4 με 5 εβδομάδες ακόμα σκληρότερων μέτρων από τους Υπουργούς Οικονομικών της ΕΕ ούτε ο εξαναγκασμός εφαρμογής τους σε μικρότερα διαστήματα, αλλά ούτε και η άσκηση μεγαλύτερων πιέσεων.

Χρειάζεται και μια επανάσταση, που απαιτεί περισσότερο από 5 εβδομάδες για να εφαρμοστεί. Οι απαιτήσεις και τα χρέη, η κομματική εξυπηρέτηση και η φτώχεια ανήκουν σε μια νοοτροπία, την οποία η Ελλάδα υιοθέτησε κατά τη δεκαετία του ΄80. Λαϊκιστές πολιτικοί της χώρας που μόλις είχε μπει στην ΕΟΚ συνέδεσαν έκτοτε το πολιτικό άνοιγμα της χώρας με την υπόσχεση ότι θα ληφθεί μέριμνα για όλους, δηλαδή με την βεβαιότητα ότι στο εξής θα υπάρχει πολύπλευρη χρηματική ενίσχυση από τις Βρυξέλλες.

Η χώρα δεν ίδρυσε νέες βιομηχανίες και δεν προετοιμάστηκε κατάλληλα για τη νέα εποχή. Αντίθετα, έγινε πιο ακριβή, πιο αργή και έχασε τη βιομηχανία της. Στην Αθήνα αλλά και στις Βρυξέλλες έκαναν τα στραβά μάτια επί δεκαετίες για όλα αυτά. Ευρωπαϊκές, κυρίως γερμανικές, εταιρίες εκμεταλλεύτηκαν την ελληνική αγορά ως χώρο επέκτασης, ενώ οι ντόπιοι παραγωγοί πέθαιναν. Τη διαφορά την πλήρωnε το ελληνικό κράτος. Πρώτα με χρήματα της ΕΟΚ, στη συνέχεια της Ε.Ε και στο τέλος με όλο και περισσότερα χρέη.

Τώρα πρέπει να τελειώνουν αυτά. Έτσι θέλουν οι Υπουργοί της Ε.Ε και η ελληνική κυβέρνηση.

Ο πρόεδρος της Βουλής Φίλιππος Πετσάλνικος, στενός συνεργάτης του Γιώργου Παπανδρέου δηλώνει στην Zeit: «Θέλουμε να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη των πολιτών στο κράτος. Στο εξής να ισχύουν ίσα δικαιώματα για όλους και σαφείς ευθύνες». Αυτό θα απαιτήσει σκληρή δουλειά, αλλά πράγματι τα τελευταία 30 χρόνια καμιά ελληνική κυβέρνηση δεν ανέλαβε ένα τόσο μεγάλο πακέτο μέτρων για εξορθολογισμό του κράτους.

Σε 3 χρόνια το δημοσιονομικό έλλειμμα πρέπει να μειωθεί από ποσοστό άνω του 12% σε 3%, στο Δημόσιο πρέπει να περισταλούν δραστικά οι δαπάνες και ταυτόχρονα να διογκωθούν τα έσοδα μέσω φορολογικών αυξήσεων. Ο κατάλογος του τρόμου είναι μακρύς.

Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων υποστηρίζει τον δημοφιλή Παπανδρέου. Αυτή την υποστήριξη θα τη χρειαστεί, για να επιβάλει το πρόγραμμά του παρά τις απεργίες και τις διαδηλώσεις.

Για την ΕΕ τίθεται το ζήτημα πώς θα αντιμετωπίσει καλύτερα τον Παπανδρέου. Να τον εμπιστευθεί και να τον αφήσει να δράσει; Ή μήπως καλύτερα να αυξάνει τις πιέσεις από εβδομάδα σε εβδομάδα; Αν τον αφήσει να δράσει, υπάρχει κίνδυνος να ξεφύγουν σιγά-σιγά οι Έλληνες από την επιτήρηση της Ε.Ε και να ξαναγυρίσουν στα παλιά. Αλλά και το ρίσκο συνεχώς αυξανόμενης πίεσης θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο.

Ο Παπανδρέου ίσως να συνθλιβεί μεταξύ των αντιδράσεων στη χώρα του και των πιέσεων των Βρυξελλών, να χαθεί η δημοτικότητά του και μαζί και η πολιτική του δύναμη για ριζικές μεταρρυθμίσεις. Γι’ αυτό το πιο έξυπνο φαίνεται πως είναι να αφήσουμε τώρα τους Έλληνες για λίγο να κάνουν ό,τι θέλουν με την τέχνη της αυτοΐασης. Μόνο που θα πρέπει να μην τους αφήσουμε από τα μάτια μας. Αν τα πακέτα μέτρων του Παπανδρέου δεν αποδώσουν, η Ε.Ε θα έχει σύντομα και πάλι το λόγο.

Υπήρξε κι ένας Σαμφόρ ανάμεσά μας!

Ο Σαμφόρ διαισθανόταν την έλευση της επανάστασης και την ανέμενε με ενθουσιασμό. Φοβόταν όμως ότι θα τον έστελναν στην γκιλοτίνα λόγω του αριστοκρατικού και ελαφρού παρελθόντος του. Γι’ αυτό προσχώρησε στους Ιακωβίνους, γι’ αυτό και αντιτάχθηκε στην τρομοκρατία του Ροβεσπιέρου. Αυτοκτόνησε όμως σε απόσταση αναπνοής από την γκιλοτίνα.

Ας τολμήσω μια παρατήρηση. Παρακολουθώ αρκετά το γαλλικό Τύπο. Πείτε το διαστροφή, πείτε το ενδιαφέρον. Αυτό που κάθε φορά διαπιστώνω, είναι η τάση των πολιτικών περιοδικών και των εφημερίδων να αφιερώνουν αρκετές σελίδες στις προσωπικότητες της Γαλλίας που διακρίθηκαν στα γράμματα και τις τέχνες. Ανασκάπτουν το παρελθόν και τοποθετούν τους παλιούς δίπλα στους νέους. Δεν τους αναδεικνύουν υπερβολικά, ούτε τους υποβαθμίζουν,  δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι δεν φοβούνται τις σκιές άλλων εποχών.

Αντιθέτως στην Ελλάδα, τουλάχιστον στον ημερήσιο Τύπο, τρέχουμε πίσω από το καινούργιο, ανεξαρτήτως σοβαρότητας και ποιότητας .Οκ. Αυτός είναι ο ρόλος μας. Μα, ούτως ή άλλως προς το μέλλον κοιτάζουμε. Πολλές φορές, ωστόσο, οφείλουμε να στρέφουμε το βλέμμα προς τα πίσω, όχι γιατί μας διακατέχει ο συντηρητισμός και η νοσταλγία, αλλά για να εμπεδώσουμε καλύτερα τα παρόντα και να σπεύδουμε λίγο πιο φορτισμένοι προς τα εμπρός. Κοινή λογική , η οποία σπανίως προβάλλεται, όχι γιατί χρειάζεται φοβερά μυαλά, αλλά γιατί η τάση επιβάλει να είμαστε όλοι στοιχισμένοι και άβουλοι, αρκεί να προφέρουμε μαγικές, άγνωστες λέξεις και να αναφερόμαστε σε «μοναδικούς», πλην άγνωστους ανθρώπους. Εδώ, ας μην εμπλακεί ο ρόλος της επιστήμης και οι υποχρεώσεις μας απέναντί της. Ένα αφιέρωμα στον Γάλλο διανοητή Σαμφόρ στο περιοδικό «Ν. Ομπσερβατέρ» υπήρξε η αφορμή γι αυτές τις σκέψεις. Και παρότι γύρω μου δεν μου διαφεύγει η προσπάθεια να διατηρήσουμε ζωντανή την τέχνη του παρελθόντος, τη λογοτεχνία και την ιστορία μαζί – βρίθει η Αθήνα από φως – στον ελληνικό Τύπο, τα σκάνδαλα, τα εκτροχιασμένα δημοσιονομικά ελλείμματα, η διαφθορά και η κομματική αντιπαλότητα αποτελούν το όπιο του καθημερινού ανθρώπου μέχρι…αποβλακώσεως. Κι αυτό όλο στο όνομα της προόδου των νέων ανθρώπων.

Ο Σαμφόρ αγαπούσε τους νέους κι ο ίδιος έφυγε νέος από τη ζωή ( 1740-1794).Πρόλαβε όμως να εκφραστεί, να αμαρτήσει, να εξιλεωθεί. Ζωή συμπυκνωμένη. Στα σαλόνια μιλούσε συχνά για τους νέους : «Ο νέος με το που ενηλικιώνεται βρίσκει γύρω του ανθρώπους που θέλουν δήθεν να τον συμβουλεύσουν, να τον καθοδηγήσουν. Από το νέο, όμως, εξαρτάται πώς θα χειριστεί στη ζωή του. Αν έχει χαρακτήρα υψηλόφρονα και θέλει να τον προστατεύουν τα ήθη του και μόνο, να μη ζητάει τιμές από τίποτε και από κανέναν, να τον καθοδηγούν οι αρχές του και να δέχεται συμβουλές από τα δικά του φώτα και το δικό του φυσικό, ανάλογα με τη θέση του, που την ξέρει καλύτερα από τον καθέναν – τότε μπορεί και να πουν ότι είναι πρωτότυπος, μοναδικός, αδάμαστος. Αν όμως έχει φτωχό μυαλό, αν του λείπει η μεγαλοψυχία κι αν δεν έχει αρχές, αν δεν αντιλαμβάνεται ότι τον προστατεύουν, ότι θέλουν να τον καθοδηγήσουν, αν γίνει όργανο όσων πάνε να τον μεταχειριστούν, τότε είναι, όπως λέγεται, το “καλύτερο παιδί”» (μετ. Παν. Κονδύλης, εκδ. Στιγμή)

Όπως ο Πασκάλ και ο Βολταίρος έτσι και ο Σαμφόρ παρατηρεί γύρω τον κόσμο και παρ ότι θέλει να είναι συγκαταβατικός, προτάσσει την περιφρόνηση. Μια μέρα, αναφερόμενος στο Παρίσι λέει : «α, αυτή η πόλη των διασκεδάσεων, των απολαύσεων, όπου τα τέσσερα πέμπτα των κατοίκων της πεθαίνουν από θλίψη!» Για να συνεχίσει : «Μα πώς να μη νοιώθεις θλίψη όταν βλέπεις το μεγάλο ρεύμα της επανάστασης να βυθίζεται στα έγκατα της φανατικής τρομοκρατίας, δηλαδή στην άρνηση του πνεύματος !». Ουσιαστικά καταδικάζει το λαό , τον θεωρεί δειλό και άβουλο. Γίνεται Ιακωβίνος, είναι φίλος του Μιραμπώ, θαυμάζει τον Ροβεσπιέρο, αλλά η τύχη δεν είναι με το μέρος του. Αυτοκτονεί βυθισμένος στην κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της εποχής της Τρομοκρατίας στη Γαλλική Επανάσταση ( « Πρέπει η καρδιά να σπάει ή να μαυρίζει»).Λίγο πριν πεθάνει, αποφαίνεται για τη ζωή : Η πολύ μεγάλη ποιότητα των αρετών κάνουν των άνθρωπο ακατάλληλο για την κοινωνία. Στην αγορά δεν πηγαίνει κανείς με χρυσό σε ράβδους, εκεί χρειάζονται ψιλά κέρματα

Οι Γάλλοι τοποθετούν τον Σαμφόρ δίπλα στο Νίτσε και στον Στανάλ. Τα αποφθέγματα του Σαμφόρ είναι εντυπωσιακά, αληθινά, λογοτεχνικά χυδαία ενδεχομένως και περιέργως ηθικοπλαστικά. Οξυδερκής επαναστάτης ο Σαμφόρ κι ένας παράξενος νέος.   Η ζωή και το έργο του  κυκλοφορούν αυτό τον καιρό στη Γαλλία ως «Άπαντα του Νικολά Σαμφόρ» , εκ. Sandre. Όσοι διαβάσουν και πάλι στις σκέψεις του Σαμφόρ θα κατανοήσουν ευκολότερα τη σημερινή κρίση ταυτότητας της γαλλικής κοινωνίας.

« Τι είναι ένας φιλόσοφος, διερωτάται ο Σαμφόρ : « Είναι αυτός που αντιπαραθέτει τη φύση στο νόμο, τη λογική στη συνήθεια, τη συνείδησή του στην κοινή γνώμη και την κρίση του στο λάθος»

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 21-2-2010

ριτς

Ηγέτες με την πλάτη στον τοίχο…

Το 1921, ο σάχης Ρεζά Καν Παχλεβί κατέλαβε με στρατιωτικό πραξικόπημα την εξουσία στο Ιράν και προέβη σε ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις, καταργώντας θρησκευτικά προνόμια και προωθώντας τη χειραφέτηση των γυναικών. Εκατοντάδες στρατιώτες διέτασσαν τις γυναίκες να βγάλουν τις μαντίλες και τους ιερείς τα τουρμπάνια, ενώ στους πιστούς απαγορεύθηκε το προσκύνημα στη Μέκκα. Οσοι φοιτητές ιερατικών σχολών διαμαρτύρονταν τουφεκίζονταν! Πολλά χρόνια μετά, έχοντας ζήσει την αυστηρότητα του τελευταίου σάχη, το Ιράν μέσα από θεοκρατικές επαναστάσεις κινείται στον αντίποδα του δυτικισμού. Το μίσος για το «δυτικό» παραμένει βαθιά ριζωμένο στους μουλάδες που έχουν λόγους να κρύβονται πίσω απ’ αυτό, αλλά και στον λαό που «οφείλει να πολεμήσει για την ανωτερότητα της φυλής». Παρόμοιες απόψεις πρέσβευε ο ολέθριος Χίτλερ στη Γερμανία, ωθώντας σήμερα κάποιους σε άκαιρους συνειρμούς, δεδομένου μάλιστα ότι ο πρώτος σάχης ανετράπη ως φιλοναζί. Οι φοιτητές στην ιερή πόλη Κομ προετοιμάζονται για τα χειρότερα. Το ίδιο και οι Φρουροί της Επανάστασης, αν και αυτοί ασκούνται καθημερινά στα κορμιά των αντιφρονούντων. Στα Αραβικά Εμιράτα, με πληροφορεί φίλη συγγραφέας, φημολογείται ότι πρώτος στόχος πιθανού αμερικανικού πλήγματος δεν θα είναι τα εργοστάσια παραγωγής εμπλουτισμένου ουρανίου, αλλά τα κρησφύγετα των Φρουρών και των παραστρατιωτικών οργανώσεων: Οι πηγές του οργίλου αντισημιτισμού και οι εκπρόσωποί τους, οι οποίοι επιμένουν στην ύπαρξη παγκόσμιας εβραϊκής συνωμοσίας. Η Χ. Κλίντον ήδη μιλάει για καθεστώς «ντεμι-δικτατορίας». Ομως πόσο ρεαλιστικό είναι ένα προληπτικό, αλά Μπους, στρατιωτικό πλήγμα κατά του Ιράν; Και πόσο φοβάται η Τεχεράνη; Ακόμη και για μια μεγάλη δύναμη, όπως οι ΗΠΑ, είναι δύσκολο να κρατήσει δύο καρπούζια κάτω από την ίδια μασχάλη. Οταν μάλιστα το ένα καρπούζι λέγεται Αφγανιστάν και ο Ομπάμα σπεύδει να το χαρακτηρίσει «ο δικός μου πόλεμος», τότε το Ιράν λογικά θα παραμείνει σε φάση διπλωματικής διαπραγμάτευσης. Αυτό και μόνο απασφαλίζει την περόνη του φόβου στην Τεχεράνη, με τη θρησκευτική ηγεσία να πατάσσει την εσωτερική πολιτική αμφισβήτηση και να περιμένει απλώς την επιβολή επιπλέον κυρώσεων. Αλλά κι εκεί ο Χαμενεΐ υπομειδιά, δεδομένου ότι εμπλέκεται η Κίνα. Το Πεκίνο είναι δυσαρεστημένο με τις ΗΠΑ που πουλάνε όπλα στην Ταϊβάν και παράλληλα προβλέπει επιδείνωση των οικονομικών σινοαμερικανικών σχέσεων. Θα συνυπογράψει, άραγε, ψήφισμα υπέρ των κυρώσεων; Το μεγάλο αγκάθι στο φοβιστικό πολυεπίπεδο σχήμα είναι οι απώλειες που μετράει ο Ομπάμα στον αραβικό κόσμο. Ο πρόεδρος ήλπιζε να χτιστεί με τη βοήθειά του η στήλη της αμοιβαίας εμπιστοσύνης που θα συνέτεινε στο να διαχειριστεί το Ιράν, αλλά και το ασυγκράτητο πλέον Ισραήλ που αναζητεί άλλοθι να πνίξει το Μεσανατολικό. Κάποτε οι ηγέτες βρίσκονται με την πλάτη κολλημένη στον τοίχο και διαπράττουν λάθη. Στην προκειμένη περίπτωση ποιος θα είναι ο πρώτος;

δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 18-2-2010 ριτς

Ο Μαρξ, ο Ενγκελς και το …Αφγανιστάν.

Ο Μαρξ έλεγε ότι το Αφγανιστάν είναι μια ποιητική έκφραση συνόλου κρατών και φυλών που γρήγορα εξελίχθηκε σε στρατηγικό τόπο για τον έλεγχο όλης της Ασίας. Υπήρξε όμως και οδυνηρή παγίδα για όσους θέλησαν να το κατακτήσουν: Από την τσαρική Ρωσία και τη Βρετανική Αυτοκρατορία τον 19ο αιώνα ώς τον σοβιετικό στρατό, το 1979, και τα στρατεύματα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, το 2001. Σήμερα το Αφγανιστάν αποτελεί το μεγάλο στοίχημα του Μπαράκ Ομπάμα, ένα Βατερλό ή μια D-Day. Εξαρτάται πού τελικά θα σταθεί η μπίλια.

Το 1857 σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε στη New American Cyclopedia, ο Φρίντριχ Ενγκελς γράφει ότι οι Αφγανοί είναι μια γενναία, ρωμαλέα και ανεξάρτητη φυλή. Επιδίδονται μόνο σε γεωργικές και κτηνοτροφικές ασχολίες και παραμελούν το εμπόριο, το οποίο περιφρονητικά εγκαταλείπουν στους Ινδούς. Γι’ αυτούς ο πόλεμος αποτελεί συγκίνηση και ανακούφιση από τη μονότονη απασχόλησή τους με τη γη. Το αδάμαστο μίσος τους κατά της εξουσίας και η αγάπη τους για την ατομική ελευθερία είναι τα μόνα που τους εμποδίζουν να γίνουν ισχυρό έθνος. Και είναι τελικά ο αυθορμητισμός και η αστάθεια τους που τους καθιστούν επικίνδυνους γείτονες, ικανούς να εκραγούν από μια ιδιοτροπία ή να ξεσηκωθούν από πολιτικούς μηχανορράφους που τεχνηέντως ξεσηκώνουν τα πάθη τους. («Η αποικιοκρατία στην Ασία», των Μαρξ και Ενγκελς, εκδόσεις Αγρα).

Ο πόλεμος, λοιπόν. Προαιώνιος. Το άξεστο των ανθρώπων. Η πνευματική ατροφία. Ο πρωτογονισμός, σήμερα χαρακτηριστικό στοιχείο των Ταλιμπάν. Και ο ισλαμισμός; Το θρησκευτικό δόγμα; Οι Ταλιμπάν που η Δύση επιχειρεί να διασπάσει, να τους κάνει προδότες και λιποτάκτες του κινήματός τους θεωρούνται οι πρωτόγονοι πολεμιστές που βιάστηκαν να αφαιρέσουν από το Ισλάμ τη σημαντική κληρονομιά, τη φιλοσοφία, την επιστήμη, την τέχνη, την αισθητική, τον μυστικισμό. Και τι απέμεινε; Η θεολογία και η μπούργκα! Στο όνομα και των δύο διέπραξαν και διαπράττουν τα ίδια εγκλήματα με τους προγόνους τους.

Ένας σοφός Αφγανός γέροντας, θέλοντας να δικαιολογήσει το εκπληκτικό τοπίο με τα σκληροτράχηλα βουνά και τις δίχως ήλιο απότομες κοιλάδες, επικαλέστηκε το δημιουργικό αδιέξοδο του Θεού. «Όταν ο Θεός έφτιαξε τον υπόλοιπο κόσμο είδε ότι του ’χαν απομείνει πολλά σκουπίδια. Τα μάζεψε και τα ’ριξε στη Γη. Αυτό ήταν το Αφγανιστάν». Έτσι δικαιολόγησε ο γέροντας τη μορφολογική εικόνα της πατρίδας, έτσι όμως την έβλεπαν και οι κατακτητές που είχαν το ταλέντο να τη θεωρούν πηγή έμπνευσης ενός στρυφνού στίχου και ενός λαφύρου.

Αλλά το Αφγανιστάν δεν είναι μόνο λάφυρο, δεν είναι απλώς ένα αλλόκοτο ισλαμικό χωνευτήρι. Είναι το χωνευτήρι της δωροδοκίας. Την περίοδο της βρετανικής και ρωσικής αντιπαλότητας, ο πόλεμος των δωροδοκιών ήταν αυτός που το κράτησε ζωντανό και συνέτεινε να εξελιχθεί σε κράτος – πελάτη. Η τακτική της δωροδοκίας συνεχίστηκε μέχρι των ημερών μας και ποιος θα αποκλείσει ότι αυτή η έσχατη προσπάθεια της Δύσης να προσεγγίσει τους Ταλιμπάν δεν εσωκλείει άλλου είδους συναλλαγές. Επί αιώνες αυτό το γοητευτικό σταυροδρόμι της Ασίας που έγινε αφορμή για μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συνεργασίες των Μαρξ και Ενγκελς με τη New York Daily Tribune και που για τους χίπηδες του ’60 λειτούργησε ως χαλαρωτικό σημείο αναφοράς (!), οι Μεγάλες Δυνάμεις έκαναν τα πάντα για να το καταστρέψουν, διαθέτοντας τρομακτικά ποσά και στη συνέχεια έδιναν διπλάσια και τριπλάσια χρήματα για να το ξ αναστήσουν. Άραγε, ο Ομπάμα τι θα επιλέξει για να διαχωρίσει τη θέση του, αν πραγματικά επιθυμεί να τη διαχωρίσει; Τον φετιχισμό της υψηλής τεχνολογίας των όπλων ή θα αγωνιστεί για τη διάσωση μιας ακαταμάχητης χώρας που στο 80% ελέγχεται πλέον από τους Ταλιμπάν;

Α, ναι, υπάρχει και η πρωτεύουσα Καμπούλ. Αν κάποιος δει σε πακιστανικές εφημερίδες τους χάρτες του Αφγανιστάν από το 2001 ώς τις μέρες μας, όπου φαίνεται η διαδοχική κατάληψη της χώρας από τους Ταλιμπάν, θα εκπλαγεί. Πώς ξεφτιλίστηκαν τόσο οι πραιτωριανοί της Καμπούλ; Τα χρόνια της βρετανικής κατοχής, οι Εγγλέζοι στην Καμπούλ διοικούνταν από τον στρατηγό Ελφινστόουν -γράφει ο Ενγκελς- έναν γέρο με ποδάγρα, αναποφάσιστο, εντελώς ανίκανο, που έδινε συνεχώς αντιφατικές εντολές. Τα στρατεύματα κατελάμβαναν ένα οχυρωμένο στατόπεδο τόσο εκτεταμένο όσο και η φρουρά του, η οποία μόλις επαρκούσε για να κρατήσει τις οχυρώσεις και δεν ήταν σε θέση να στείλει αποσπάσματα στην ύπαιθρο. Τα οχυρωματικά έργα ήταν τόσο ατελή που μπορούσε κάποιος να πηδήξει το παραπέτο τους καβάλα στο άλογο. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, γύρω από το στρατόπεδο υπήρχαν υψώματα, οπότε μπορούσαν να το πλήξουν ακόμη και με μουσκέτο, ενώ το αποκορύφωμα του παραλογισμού ήταν ότι όλα τα εφόδια και οι προμήθειες βρίσκονταν σε απόσταση από το στρατόπεδο, σε δύο άλλα στρατόπεδα που χωρίζονταν από αυτό με κήπους κλειστούς με τοίχους και με ένα φρούριο που δεν το είχαν καταλάβει οι Αγγλοι… Δεν έτυχε να επισκεφθώ την Καμπούλ, υποθέτω όμως ότι η περιγραφή του Ενγκελς πριν από τόσα χρόνια ελάχιστα απέχει από τη σημερινή πραγματικότητα.

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 14-2-2010

ριτς

ΥΓ. Γιατί το Αφγανιστάν την ημέρα της γιορτής του Αγίου Βαλεντίνου ; Γιατί ο έρωτας είναι και πόλεμος ανάμεσα στα άλλα. Κι όπως στον πόλεμο, κάποιοι κερδίζουν και κάποιοι χάνουν. Ο Μαρξ και ο Ενγκελς είναι το «αλατοπίπερο» της Ιστορίας ή μάλλον καλύτερο το άλλοθί της.

Ανακοίνωση για Κώστα Αξελό

Κηδεία  Κώστα  Αξελού

Τοστειλε ο φιλος Γιώργος Δουατζής

Μία όμορφη σεμνή τελετή αποχαιρετισμού, οργάνωσε για τον μεγάλο έλληνα στοχαστή Κώστα Αξελό, η μοναδική του σύντροφος τα τελευταία τριάντα χρόνια της ζωής του, η συγγραφέας, δημοσιογράφος και πρώην ευρωβουλευτής Κατερίνα Δασκαλάκη.

Στην παρισινή συνοικία του Μονπαρνάς, εκεί όπου έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του, και στο ομώνυμο ιστορικό νεκροταφείο κηδεύεται την Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου, στις 14.30 ο φιλόσοφος Κώστας Αξελός, που πέθανε στο Παρίσι ξημερώματα της 4^ης Φεβρουαρίου 2010.

Τον αποχαιρετούν πλήθος φίλων του, γιατί ο Κώστας Αξελός έδινε στη φιλία ειδικό νόημα και μεγάλη βαρύτητα, αλλά και πολλοί άλλοι που εξεδήλωσαν ήδη την επιθυμία να βρίσκονται εκεί τη στιγμή εκείνη: νέοι και λιγότερο νέοι, θαυμαστές της σκέψης και του έργου του, θαυμαστές της συνέπειας και της ακεραιότητας που τον χαρακτήρισαν σε όλη τη ζωή του, χωρίς καμιά παρέκκλιση.

Δύο καθηγητές της φιλοσοφίας και στενοί του φίλοι, ο Ζαν Λωξερουά και ο Κλωντ Ρελς, θα μιλήσουν για τον άνθρωπο και το έργο του. Θα ακολουθήσει η ανάγνωση (του αρχαιοελληνικού πρωτοτύπου και της γαλλικής μετάφρασης) του περίφημου στάσιμου από την Αντιγόνη, όπου γίνεται αναφορά στα κατορθώματα του ανθρώπου που μόνο απ’ τον Αδη δεν μπορεί να ξεφύγει, η ανάγνωση ενός ποιήματος του Φρήντριχ Χαίλντερλιν και η ανάγνωση ενός αποσπάσματος από το τελευταίο βιβλίο του Κώστα Αξελού, που αναφέρεται «σ’ αυτό που δεν μας εγκαταλείπει».

Ένας φλαουτίστας θα τον συνοδεύσει με μουσική του Μότζαρτ καθώς θα κατεβαίνει στη γη.

Αργότερα, στο ιστορικό καφέ «Σελέκτ» του οποίου ο Κώστας Αξελός υπήρξε τακτικός θαμών, εκεί όπου συνήθιζε να συναντάει φίλους και άλλους, θα τηρηθεί το ελληνικό έθιμο: με καφέ, με μπισκότα, με ποτά.

Ο απίθανος κύριος Γκορ Βιντάλ!

Στα 84 του ο Γκορ Βιντάλ, μυθιστοριογράφος, συγγραφέας θεατρικών έργων, δοκιμιογράφος και σκηνοθέτης δεν κρύβει την αριστοκρατική καταγωγή του και τη σημερινή αριστερή στάση ζωής, συνεχίζει να εκφράζει δίχως ενδοιασμούς την απέχθειά του για τον τρόπο άσκησης της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, διασκεδάζει, προκαλεί, διδάσκει τους νεώτερους και τελευταία του αρέσει πολύ ο τίτλος του αδιάλλακτου ανθρωπιστή!

Χάουαρντ Ζιν

Λέμε: αυτός είναι ανθρωπιστής ή ο ανθρωπισμός του τάδε μας ξεπερνά. Ο καθημερινός άνθρωπος, άσχετα αν συστηματικά το αποφεύγει, έχει συχνά την ευκαιρία να αναδείξει το ανθρωπιστικό κομμάτι του εαυτού του. Στη σημερινή εποχή, οι ευκαιρίες είναι πολλές. Βεβαίως δεν αποκαλούμε κάποιον ανθρωπιστή επειδή έβγαλε από το πορτοφόλι του δύο ευρώ και τα προσέφερε στον τηλεμαραθώνιο για την Αϊτή, ούτε επειδή άφησε έναν Πακιστανό να του καθαρίσει τα τζάμια του αυτοκινήτου του. Αυτό θα το έλεγα συμπόνια ή στιγμιαία συναισθηματική φόρτιση. Ο τίτλος του ανθρωπιστή κερδίζεται μέσα από έντονες δράσεις που αφορούν τον άνθρωπο, αλλά δεν είναι συνδεδεμένες με θρησκευτικές επιταγές. Δεν είναι δηλαδή ο φόβος της μεταθανάτιας τιμωρίας που ωθεί κάποιον να στραφεί προς τον άνθρωπο, βοηθώντας τον άμεσα ή έμμεσα. Δεν είναι η τάση για κοινωνική επίδειξη, η οποία ανάγεται στη σφαίρα της φιλανθρωπίας .Η στάση ζωής του ανθρωπιστή είναι και πολιτική. Είναι ο παθιασμένος οπαδός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο ακτιβιστής των αξιών ζωής που παραμένει προσδεδεμένος στην πολιτική διαθήκη του Χάουαρντ Ζιν «you can’t be neutral on a moving train» (Ο δάσκαλος Χάουαρντ Ζιν πέθανε την περασμένη εβδομάδα, στα 87 του).

Αλμπέρτο Σβάϊτσερ

Ο όρος ουμανιστής – ανθρωπιστής χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τον 14ο αιώνα και αφορούσε όσους δίδασκαν ηθική φιλοσοφία, ρητορική και ποίηση. Ο ουμανισμός – τότε – έδινε ιδιαίτερη έμφαση στο λόγο και την έρευνα και αμφισβητούσε τη θεολογική παράδοση που εξύψωνε το θείο και υποβίβαζε καθετί γήινο ως αμαρτωλό. Ο Αλσατός θεολόγος Αλμπέρτο Σβάιτσερ  πίστευε ότι ανθρωπισμός σημαίνει να μη θυσιάζεις ποτέ και για τίποτα ένα ανθρώπινο ον. Η κοσμοθεωρία του είχε κτιστεί πάνω στην ιδέα του σεβασμού της ζωής, το υπέρτατο ιδανικό. «Είμαι ζωή που θέλει να ζήσει, στον μέσον μιας ζωής που επίσης θέλει να ζήσει», γράφει στη «Φιλοσοφία του Πολιτισμού». Στις Ηνωμένες Πολιτείες λειτουργεί η Αμερικανική Ανθρωπιστική Εταιρεία (American Humanist Association). Στην ιστοσελίδα της και στο «Ποιοι είμαστε» διαβάζουμε το εξής : «Στόχος μας είναι η προώθηση μιας προοδευτικής κοινωνίας όπου το να είναι κάποιος καλά χωρίς το Θεό είναι ένας αποδεκτός τρόπος ζωής. Το δείχνουμε, υποστηρίζοντας τις πολιτικές ελευθερίες και τις κοσμικές κυβερνήσεις , όπως το δείχνουμε και μέσα από τη συνεχή βελτίωση της ανθρωπιστικής κοσμοθεωρίας, η οποία στηρίζεται στη φιλοσοφία του Διαφωτισμού…». Από την περασμένη Άνοιξη επίτιμος πρόεδρος της Εταιρείας είναι ο διάσημος Αμερικανός συγγραφέας Γκορ Βιντάλ.

Γκορ Βιντάλ( αριστερά)

Τόμας Τζέφερσον

Εκκεντρικός, αντιδραστικός, θρασύς, προβοκάτορας, μισάνθρωπος και θεωρητικός της συνωμοσίας. Ο Γκορ Βιντάλ δεν αντιδρά σε κανέναν από τους χαρακτηρισμούς. Σπεύδει, όμως, να διορθώσει τον τελευταίο:δεν είμαι θεωρητικός της συνωμοσίας, λέει σε συνέντευξή του στη Τζένιφερ Μπάρντι, στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Humanist» και Αναλυτής της συνωμοσίας είμαι, διευκρινίζει. Ο Βιντάλ πιστεύει ότι ο ανθρωπισμός είναι ό,τι έχει απομείνει από την εποχή του Διαφωτισμού, εκεί όπου ανήκει ο Τόμας Τζέφερσον. «Είστε άθεος; Αυτό πρεσβεύει ο ουμανισμός ;» ρωτάει η Τζένιφερ Μπάρντι. «Νομίζω ναι, αλλά έχω την αίσθηση ότι είναι καλύτερα να στηριζόμαστε στο Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών. Όλος ο Τόμας Τζέφερσον είναι ανθρωπισμός, ο οποίος αναδύεται μέσα από τα πεζογραφήματά του. Υπήρξα πάντοτε υποστηρικτής του Συντάγματος, επειδή είμαι ο οπαδός του Τζέφερσον», λέει ο Βιντάλ.

Μιλάει και δεν κρύβει την ανησυχία του για τον εναγκαλισμό της Αμερικής με τη συντηρητική θρησκεία. Ακόμη και οι Δημοκρατικοί που αριστερίζουν , που αυτοπροσδιορίζονται ως προοδευτικοί αλληθωρίζουν προς τις αιχμηρές γωνίες της θρησκείας γιατί προσδοκούν ψήφους. Οι ανθρωπιστές, λέει, πρέπει να γίνουν προσηλυτιστές. Αλλά πώς θα πείσεις μια κοινωνία που με λίγη τηλεόραση, λίγο καλό φαγητό σιωπά, βυθίζεται, αδιαφορεί ; «Αυτό που με καίει, είναι ότι σ’ αυτή τη χώρα κανείς δεν μπορεί να συγκροτήσει μια σκέψη και ξέρετε γιατί ; Γιατί η Αμερική έχει το χειρότερο εκπαιδευτικό σύστημα που επινοήθηκε ποτέ από μια τέτοια μεγάλη χώρα». «Θεωρείτε ότι υπάρχουν ανθρωπιστικοί λόγοι στην προσπάθεια εξάλειψης των Ταλιμπάν;» τον ρωταει η δημοσιογράφος. « Θα κάνω μια αναφορά στον Ανταμς, 6ο πρόεδρο των ΗΠΑ. Κάποτε ρωτήθηκε αν οι ΗΠΑ θα ακολουθούσαν ποτέ τους Ευρωπαίους σε μια κίνηση που θα πετούσε από την Ελλάδα τους Τούρκους. Τους είπε Όχι. Κοιτάξτε, είπε, οι ΗΠΑ δεν είναι πολεμιστές, δεν είναι παλατινοί που ηγούνται μιας ομάδας για να σκοτώσουν ξένα τέρατα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα πολεμήσουν παρά μόνον κάτω από τη δ ική τους σημαία γιατί αν πράξουμε το αντίθετο, θα είμαστε οι ερωμένες της Γης και θα χάσουμε τις ψυχές μας. Λοιπόν, είμαι άνθρωπος του Κουίνσι Ανταμς!»

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 6-2-2010

ριτς

Γκορ Βιντάλ