Η κρίση της εποχής, ο Λουδοβίκος ΙΣΤ και ο Εντβαρντ Μουνκ δίχως την Κραυγή.

Προσωπα( Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή, 28-11-2010)

Της Pιτσας Mασουρα

Το δωμάτιο της αρρώστειας ( Εντβαρντ Μουνκ)

Ανεβαίνοντας στο ικρίωμα, ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ φέρεται να είπε: «Ολα τούτα διαφαίνονταν εδώ και δέκα χρόνια. Τι με οδήγησε στον εφησυχασμό;». Στο βιβλίο του «Η κρίση της εποχής μας» (εκδ. Ροές), ο επιφανής εκπρόσωπος της σχολής του Φράιμπουργκ Wilhelm Ropke  γράφει ότι ο κόσμος σήμερα βρίσκεται περίπου στην ίδια κατάσταση με τον μονάρχη, εκτός από δύο κατηγορίες ανθρώπων: το πλατύ κοινό, που δεν διέκρινε κανένα από τα γεγονότα που μεσολάβησαν, ζώντας ασυλλόγιστα, και όλοι εκείνοι που όχι μόνο δεν προαισθάνθηκαν τη μοιραία τροπή των γεγονότων, αλλά δεν θέλησαν να εκφέρουν αλήθειες, ενισχύοντας τις θέσεις τους με ψευδείς ή απατηλούς παρηγορητικούς λόγους. Ολοι ωστόσο, αργά ή γρήγορα, επρόκειτο να νιώσουν το έδαφος να υποχωρεί κάτω από τα πόδια τους, ενώ ωρίμαζε μέσα τους αυτό το βασανιστικό ερώτημα που κατατρύχει, εδώ και καιρό, μέρα και νύχτα όλα τα ανήσυχα πνεύματα: ποια διεργασία, ποιο ύπουλο κακό ενέσκηψε στον κόσμο; Ο θεμελιωτής του κοινωνικού φιλελευθερισμού και της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς Wilhelm Ropke, όμως, δεν αναφέρεται στη σημερινή κρίση, γιατί απλούστατα εγκατέλειψε τον μάταιο τούτο κόσμο το 1966. Αποτελεί, ωστόσο, το βιβλίο του τρανή απόδειξη των κύκλων της Ιστορίας και της κατ’ επανάληψιν επιστροφής των κοινωνιών σε σημεία εκκίνησης.

Ο στενός συνεργάτης της κυβέρνησης του μεταπολεμικού καγκελαρίου Κόνραντ Αντενάουερ υιοθέτησε τον όρο «οικονομικός ανθρωπισμός» και οραματίστηκε μια κοινωνία και μια κοινωνική πολιτική όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα θα είναι υψίστης προτεραιότητας. Και ήταν αυτός που παρότρυνε τους υπουργούς της μεταπολεμικής κυβέρνησης της Γερμανίας να συνειδητοποιήσουν ότι ο ατομικισμός οφείλει να αντισταθμίζεται από την αρχή της κοινωνικότητας και της ανθρωπιάς. Έκτοτε έγιναν πολλά, προς σωστές και λανθασμένες κατευθύνσεις. Ένα αόρατο χέρι εκτίναξε στα ύψη συγκλητικούς και πληβείους. Δεν φρόντισε, όμως, να στήσει δίχτυ ασφαλείας εκεί λίγο πριν σωριαστούν οι πληβείοι στο έδαφος, άμορφες μπάλες όλοι εμείς, αποκαλύπτοντας ότι η ανθρωπιά και η αρχή της κοινωνικότητας δεν ήταν παρά αρρωστημένα κύτταρα σ’ ένα υπό κατάρρευση σώμα.

Εντβαρντ Μουνκ

Προ ημερών έπεσε στα χέρια μου το τελευταίο βιβλίο του Μίμη Ανδρουλάκη «Η Έβδομη Μέρα». Ενδιαφέρον ως προς τους συμβολισμούς του, αναφέρεται στα πάθη και στις αδυναμίες των πολιτικών, αλλά και στην «ύβρι» της εξουσίας, που επί σειρά ετών μεγάλη μερίδα των Ελλήνων χειροκρότησε. «Ύβρις στην πολιτική και την ηγεσία δεν είναι μόνο η εκτροπή του χαρίσματος προς την αλαζονεία, τον μεσσιανισμό, τη δημαγωγία, τον φανατισμό, τη γενίκευση της διπλής γλώσσας και της διπλής ηθικής, τη σωτηριολογία και την ταύτιση του εγώ με το έθνος και το κράτος, την ασυγκράτητη επιθετικότητα και την ταπείνωση του ηττημένου αντιπάλου. Ύβρις υπάρχει και όταν ένας ηγέτης τυπικά “σεμνός και ταπεινός” ολιγωρεί, χάνει την επαφή με την πραγματικότητα, αρνείται τα προβλήματα, αψηφά τις προληπτικές προειδοποιήσεις, είναι ανίκανος να αξιολογήσει τους κινδύνους, επιδεικνύει ξεροκεφαλιά και εμμένει σε σχήματα που έχουν αποδειχθεί αντιπαραγωγικά…». Κι έφτασε ο λόγος αυτός στ’ αυτιά μου σαν μια κραυγή που με εκτόξευσε κατ’ ευθείαν στη διάσημη «Κραυγή» του Εντβαρντ Μουνκ  του συμβολιστή Νορβηγού ζωγράφου, έργα του οποίου εκτίθενται αυτές τις μέρες στο Μουσείο Ηρακλειδών, στο Θησείο.

Η Κραυγή ( δεν κατάφερε να φτάσει στο Μουσείο)

Το Μουσείο Ηρακλειδών, υπό την αιγίδα της νορβηγικής πρεσβείας στην Ελλάδα, φιλοξενεί έργα του Νορβηγού ζωγράφου, που έφτασαν στην Αθήνα προερχόμενα από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ισραήλ. Τα έργα του Μουνκ μελαγχολικά, σκοτεινά, αναδεικνύουν τον συναισθηματικό πόνο και το ασταθές του χαρακτήρα του. Ήταν η φυματίωση, ο αλκοολισμός και ο θάνατος που τον έπλασαν έτσι. Επηρεάστηκε όμως πολύ από τους μποέμ της Κριστιανίας αρχικά, το κίνημα των λογοτεχνών και ζωγράφων, οπαδών του Καντ και του Χέγκελ και από τους μποέμ του Βερολίνου αργότερα, άτομα με αδυναμία στο αψέντι και το αχαλίνωτο σεξ. Φαίνεται όμως ότι επηρεάστηκε και από τον Νίτσε, του οποίου έφτιαξε το πορτρέτο. Από τα έργα του ξεχώρισαν μέσα στον χρόνο η «Κραυγή» και η «Μαντόνα». Ειδικότερα η «Κραυγή» εξακολουθεί να συγκλονίζει. Είναι ο διάχυτος φόβος για έναν κόσμο δίχως θεό, ο πόνος και το αδιέξοδο της ψυχής του ζωγράφου που τρομάζουν. Ίσως γιατί ο Μουνκ, εγκλωβισμένος στη δική του φθαρμένη από την αγωνία ψυχή, δεν κατάφερε να αντιληφθεί αυτό που ο Γκαίτε εννοούσε, λέγοντας: αγκαλιάζω με το βλέμμα τρεις χιλιετίες. Το ίδιο κάνουμε κι εμείς σήμερα, αρνούμενοι να διδαχτούμε απ’ τους αιώνες που ’χουμε αφήσει πίσω μας.

«Πικάσο: Ειρήνη και Ελευθερία» Ο κομμουνιστής απολιτικός Πικάσο.

Πρόσωπα (Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 21-11-2010)

Rape of the sabine women (Πικάσο)

Της Pιτσας Mασουρα

Η τέχνη πολλές φορές αποδεικνύεται επουλωτική. Σαν μια διάφανη γάζα που ακουμπάει στην ανοιχτή πληγή μέχρι να γιάνει. Ο καλλιτέχνης καταφεύγει σ’ αυτήν ελπίζοντας να κλείσει τις πληγές που μπορεί να έχουν δημιουργηθεί από περιπετειώδεις αναζητήσεις, αλλά και ακούσια απραξία. Πρώτα παραδίδεται στον εαυτό του, στις αντιρρήσεις του, στα αναθεωρημένα πιστεύω του κι ύστερα στον έξω κόσμο, στους πολλούς. Αυτή η μυστική παράδοση, όπου εκείνος είναι ταυτόχρονα αποστολέας και παραλήπτης, είναι μια συγκλονιστική ιεροτελεστία. Λένε ότι μοιάζει πολύ με τον αγώνα που δίνει ο δόκιμος μοναχός λίγο πριν παραδοθεί στον Θεό. Αγώνας αποδοχής και παράδοσης.

Dan Franck

Ο καλλιτέχνης δημιουργεί συνήθως για τον εαυτό του. Όχι πάντα. Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι πολλές φορές συνυφασμένη με τον βιοπορισμό, με την ικανοποίηση υλιστικών αναγκών. Παλιότερα ήταν η απόλυτη ανάγκη. Η άνευ όρων αυτοέκφραση και αυτοπραγμάτωση μαζί. Ο μυθιστοριογράφος Νταν Φρανκ λέει ότι ένας κόσμος δίχως τέχνη δεν θα μπορούσε να δει τον ίδιο του τον εαυτό. Θέμα αντικατοπτρισμού ίσως; Γι’ αυτό και τα ολοκληρωτικά καθεστώτα λογοκρίνουν, απαγορεύουν και καίνε. Τυφλώνουν έτσι το βλέμμα της μνήμης και εμποδίζουν την έκφραση της διαφορετικότητας. Το χώμα από το οποίο γεννιούνται οι καλλιτέχνες. Κι όμως, ο Πάμπλο Πικάσο προσχώρησε στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα το 1944 και ζωγράφισε έργα που αντιπροσώπευαν την προπαγάνδα του κόμματος. Άραγε, δεν σκιάχτηκε ποτέ από τον ολοκληρωτισμό ή υπήρξε αγνός ιδεολόγος που διαμαρτυρόταν για την απουσία παγκόσμιας δικαιοσύνης;

pablo_picasso

Αυτή την εποχή, στο μουσείο Albertina στη Βιέννη και μέχρι τις 16 Ιανουαρίου 2011, εκτίθενται έργα του Πικάσο με τον τίτλο: «Πικάσο: Ειρήνη και Ελευθερία». Έργα που επικεντρώνονται στον «ζωγράφο της Ιστορίας» και που αναφέρονται στη μαρξιστική περίοδο, από το 1944 ώς τον θάνατό του. Ο ιστορικός τέχνης Gertje Utley λέει ότι κακώς αναγράφεται στον κατάλογο της έκθεσης ότι τα έργα του είναι «προγραμματικές δηλώσεις». Στην πραγματικότητα, λέει ο ιστορικός, εκφράζουν τον διαρκή φόβο και τρόμο του Πικάσο για τις ένοπλες συγκρούσεις. Ο επισκέπτης μπορεί να δει πίνακές του, όπως «Το οστεοφυλάκιο», «Η σφαγή στην Κορέα», «Η αρπαγή των Σαβίνων γυναικών» και πολλές νεκρές φύσεις με κρανία ζώων και μαδημένα κοκόρια, που έμοιαζαν περισσότερο με ανθρώπους που αγωνιούν πάνω σε πάγκο βασανιστηρίων παρά με πουλερικά έτοιμα για μαγείρεμα. Οταν παλιά τον ρωτούσαν γιατί τόσο πολλές εικόνες με φαγητά, κατσαρολικά και μαχαιροπίρουνα στη γερμανική κατοχή στο Παρίσι, έλεγε: «Ακόμα και μια κατσαρόλα μπορεί να φωνάξει!». Στην έκθεση πρωτοστατεί το Περιστέρι του Πικάσο. Οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» περιγράφουν τα περιστέρια του ως την κιτς πλευρά της ζωγραφικής του, ίσως γιατί πολλά εθεάθησαν σε κομμουνιστικές συγκεντρώσεις κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, έχοντας εξελιχθεί σε σύμβολο ελπίδας. Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι πολλά τα πολιτικά έργα. Κυριαρχούν οι παραλλαγές του Πικάσο πάνω σε έργα του Ντελακρουά, του Μανέ ή του Βελάσκεθ.

Πολλοί διατείνονται ότι ο κομμουνισμός του Πικάσο ήταν σχεδόν απολιτικός! Δεν είχε διαβάσει λέξη από τα κείμενα του Καρλ Μαρξ ή του Ενγκελς. Ο κομμουνισμός ο δικός του ήταν συναισθηματικός. Κάποτε είχε δηλώσει: «Για μένα το κομμουνιστικό κόμμα είναι το κόμμα των φτωχών». Ο τρόπος που τοποθετείται απέναντι στους πολέμους και τις συνέπειές τους είναι κι αυτός συναισθηματικός. Τον απασχολεί το θύμα, τον απασχολούν οι γυναίκες και τα παιδιά που υποφέρουν. Απλοποιεί την τέχνη του ελπίζοντας να επικεντρωθεί στη βαρβαρότητα του θανάτου. Οι στρατιώτες, τα όπλα τους, τα άλογά τους γίνονται τεράστια με το πινέλο του και γίνονται σύμβολο της εξουσίας των όπλων με το οποίο ένα κράτος επιβάλλεται στους πολίτες του.

de Gaulle

Τους τελευταίους μήνες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η απολιτική του στάση μαλάκωσε. Η απελευθέρωση του Παρισιού από τον Ντε Γκωλ τον μεταμόρφωσε σε γκωλιστή. Όμως όταν έφαγε μαζί με συνεργάτες του στρατηγού, δήλωσε ότι είναι «μια ομάδα από μ….ς». Κι έτσι έγινε ξανά ειρηνιστής, όντας πλέον βέβαιος ότι ορθά εντάχθηκε στο κόμμα της ειρήνης (το κομμουνιστικό κόμμα), μια εναλλακτική πρόταση του καθολικισμού, τον οποίον προσπάθησε να κατανοήσει αλλά δεν τα κατάφερε. Και ούτε ποτέ πτοήθηκε από τους επιτήδειους εχθρούς του, κυρίως στην Ισπανία, που αποκαλούσαν αυτόν, τον Λουί Αραγκόν και τον Κιουρί «Οι τρεις σωματοφύλακες του κομμουνιστικού κόμματος». Ίσως γιατί η τέχνη του ήταν ώς το τέλος επουλωτική, σαν μια λεπτή διάφανη γάζα πάνω στις πληγές που του προκαλούσε η άνιση μεταχείριση των ανθρώπων και η βρώμικη ανάσα της απάνθρωπης εξουσίας. Ήταν μια άποψη πίσω από τις κουρτίνες της εποχής του.

Η ανέγερση τεμένους θα ήταν μια κάποια λύση

Tης Pιτσας Mασουρα ( Δημοσιεύθηκε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ  18-11-2010)

Ηταν ένα από τα χιλιάδες βίντεο που κατακλύζουν το Διαδίκτυο. Ερασιτεχνικό και γυρισμένο σ’ έναν τόπο λατρείας των μουσουλμάνων στη Σαουδική Αραβία. Νεαρές μουσουλμάνες πετούσαν χαλίκια εναντίον του Σατανά! Γύρω τους, χιλιάδες ομόθρησκοι προσκυνητές της Μέκκας περίμεναν τη σειρά τους για να εκτελέσουν κι αυτοί την ύψιστη θρησκευτική υποχρέωση του… «απεταξάμην το Σατανά». Ποιος Δυτικός πολίτης θα μπορούσε ποτέ να λοιδορήσει μια τέτοια τελετή; Ο σεβασμός της διαφορετικότητας και της ανεκτικότητας είναι ( ή μήπως ήταν;) βαθιά ριζωμένος στη Δύση.

Οταν όμως αργότερα είδα τον χώρο μπροστά στα Προπύλαια να έχει κατακλυστεί από μουσουλμάνους, οι οποίοι εν πλήρει ευταξία προσεύχονταν, απόρησα για μια ακόμη φορά για την ολιγωρία της πολιτείας να προβεί στην ανέγερση του τεμένους στην Αττική, αν και η μουσουλμανική θρησκεία απαιτεί προσευχή σε ανοιχτό χώρο. Η ανέγερση του τεμένους θα λειτουργούσε εκτονωτικά. Θα μας εμφάνιζε τρόπον τινά συνεπείς στο ιδεώδες της οικουμενικότητας των δικαιωμάτων και παράλληλα θα προφύλασσε τα εύθραυστα νώτα μας, σε εποχές που προμηνύονται άγριες. Κι είναι αλήθεια ότι το σχετικό νομοσχέδιο έχει ψηφιστεί, αλλά μας αρέσει να δουλεύουμε με ανατολίτικους ρυθμούς. Θα ήταν άδικο να επιρρίψουμε ευθύνες αποκλειστικά και μόνο στη γραφειοκρατική ραστώνη. Φταίει και η τάση να διατηρούνται οι εύθραυστες πολιτικές (ψηφοθηρικές) ισορροπίες ανάμεσα στο Κράτος και την Εκκλησία.

Μου δημιουργήθηκε όμως μια ακόμη απορία. Ποιες ήταν οι προθέσεις της μουσουλμανικής κοινότητας στην Αθήνα; Αραγε επέλεξε τυχαία τα Προπύλαια, δεδομένου ότι συγκεντρώσεις προσευχής πραγματοποιήθηκαν και στην πλατεία Αττικής; Μήπως επρόκειτο για μια καλά προετοιμασμένη κίνηση με στόχο την άσκηση πίεσης προς την Πολιτεία, αλλά και την επίδειξη ισχύος μπροστά σ’ έναν χώρο μακράν οποιασδήποτε θρησκευτικής εμπλοκής; Δεν είναι τυχαίο ότι οι διοργανωτές, οι οποίοι δεν κατάφεραν να εξασφαλίσουν άδεια από την ΕΛ.ΑΣ. προσέδωσαν ιδιαίτερο στυλ στο φετινό προσκύνημα, καλώντας ανώτατους ιερωμένους από τις χώρες καταγωγής τους.

Δεν θα μπορούσα παρά να διαφωνήσω με τη συμπεριφορά συμπολιτών μας που πετούσαν αυγά και φώναζαν συνθήματα εναντίον των μουσουλμάνων μεταναστών. Οπως θα διαφωνήσω και με όσους επικροτούν μετά πάθους τη θρησκευτική συμπεριφορά των μουσουλμάνων σε ξένες χώρες. Θα διαφωνήσω γιατί είναι οι ίδιοι που περιγελούν τις θρησκευτικές ακρότητες ορθόδοξων φανατικών Ελλήνων. Ποια η διαφορά, δηλαδή; Ομως πίσω από αυτό το σκηνικό αναδύεται μια θλιβερή αλήθεια. Οι μετανάστες δεν επέλεξαν την Ελλάδα για να μείνουν. Εξαιτίας του Δουβλίνου ΙΙ εγκλωβίστηκαν εδώ, σε μια χώρα που τους εκμεταλλεύτηκε όσο κανείς άλλος Ευρωπαίος, αλλά που σήμερα δεν μπορεί να τους ζήσει. Η όξυνση επομένως είναι αναμενόμενη και κανείς δεν θα εκπλαγεί αν δει το ευρωπαϊκό φαινόμενο της συσπείρωσης γύρω από ξενοφοβικά πολιτικά κινήματα να κυριαρχεί και στην Ελλάδα, η οποία κατά τα πρότυπα της Μέρκελ θα αναφωνήσει: το πολυπολιτισμικό μοντέλο απέτυχε!

 

Παρακμάζουμε στ’ αλήθεια ;

Η ορχήστρα δωματίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης

Πρόσωπα Της Pίτσας Mασούρα ( Δημοσιεύθηκε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 14-11-2010)

Αλεξάντρ Λακρουά

Παρακμάζουμε, άραγε; Θυμίζουμε τις τελευταίες κοπιώδεις ανάσες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας; Αληθεύει ότι τα χαρακτηριστικά μας αναδύουν κυνισμό και επιλέγουμε να προβάλλουμε μόνον τα χειρότερα ελαττώματά μας; Δεν αναφέρομαι στην Ελλάδα, αλλά στην Ευρώπη. Πάντοτε είχα την ψευδαίσθηση ότι η μεταπολεμική Ευρώπη θα διατηρούσε την αναγκαία μνήμη που πηγάζει από την αίσθηση του δικαίου. Σήμερα αισθάνομαι αμήχανη, παγωμένη, απομονωμένη. Το φυτώριο των πιο ανθρώπινων ιδεολογημάτων, του πνεύματος της εκκοσμίκευσης και του οικουμενισμού, που ώς ένα βαθμό απεμπόλησε τη βαρβαρότητα και θεμελίωσε το φρόνημα της ελευθερίας (με έμφαση στην ισότητα) δίνει την εικόνα εγκαταλελειμμένου τοπίου. Λείπει η αίσθηση της συνοχής, της κοινής πορείας, της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, της ουσιαστικής αλληλεγγύης (όχι της οικονομικής και σκληρά ανταποδοτικής). Φταίνε οι καινούργιοι καιροί, το ασταθές διεθνές περιβάλλον, οι αναδυόμενες οικονομίες, αλλά και η έπαρση του δυτικού πλούτου που δεν αφήνει περιθώρια για τη χριστιανική ταπεινότητα. Ο διευθυντής σύνταξης του γαλλικού περιοδικού «Φιλοσοφία» Αλεξάντρ Λακρουά  διατείνεται ότι η παρακμή της Ευρώπης είναι ένα θέμα της μόδας και ενισχύεται από το δυσάρεστο οικονομικό κλίμα και το δημογραφικό.

Αρνολντ Τόινμπι

Ηδονιστές άνθρωποι δεν πιστεύουμε στους νόμους μας, δεν πιστεύουμε σε κανένα Θεό, αδιαφορούμε ακόμη και για τον εαυτό μας, ανίκανοι να αυτοπροστατευτούμε στο μέλλον, εξασθενημένοι από την ευζωία τόσων δεκαετιών, υπερόπτες και κακομαθημένοι! Αξίζει όμως να αφανιστούμε από λαούς νεότερους, περισσότερο φιλόδοξους και πιο δυνατούς; Η αναλογία ανάμεσα στην κατάσταση των Ευρωπαίων σήμερα και αυτήν των Ρωμαίων της παρακμής είναι δελεαστική. Ο μύθος της παρακμής της Ευρώπης, όμως, είναι τόσο παλιός όσο και η ίδια η Ευρώπη. Πέραν όλων των άλλων, ας θυμηθούμε τον Μοντεσκιέ, την εποχή του Διαφωτισμού, που έγραφε για τη ρωμαϊκή παρακμή («Μοντεσκιέ: εκτιμήσεις για τα αίτια του μεγαλείου και της παρακμής των Ρωμαίων», εκδ. Πόλις), αλλά μάλλον για να καυτηριάσει τον αυταρχισμό του Καίσαρα και εμμέσως τη μοναρχία. Ας θυμηθούμε και τον διάσημο ιστορικό Αρνολντ Τόινμπι την επομένη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που έλεγε ότι η Ευρώπη είναι τόσο βαριά ασθενής, ώστε θα πρέπει να ετοιμάσει το ταφικό μαυσωλείο της. Από τον Ομηρο ώς τον Τόινμπι, οι συγγραφείς ανά τους αιώνες εξάρουν το χαμένο μεγαλείο και προαναγγέλλουν την καταστροφή, αλλά με μοναδικό στόχο να ανακαλύψουν τις ζώσες πηγές (ίσως το λάλον ύδωρ;) που θα βοηθούσε στην ανασύνθεση της Ιστορίας.

Βεβαίως υπάρχουν οι θεωρητικοί της παρακμής. Αυτοί λένε ότι η Ευρώπη (και γενικότερα η Δύση) θα καταστραφεί από το ίδιο στοιχείο που την ενδυνάμωσε: τον οικονομικό φιλελευθερισμό, τον οποίον εξήγαγε στις αναπτυσσόμενες χώρες. Κι είναι αλήθεια ότι οι χώρες αυτές δεν φοβούνται τις επιπλοκές και τις επιπτώσεις του όσο φοβούνται οι λαοί που τον δημιούργησαν! Σ’ αυτό το ακανθώδες σημείο εμφανίζονται οι γνωστοί οικονομολόγοι που παρακολουθούν την ανάπτυξη των άλλων λαών (Κίνα κυρίως και στη συνέχεια Ινδία κ.ά.) για να μας διαμηνύσουν ότι ώς το 2050 η… σοκαριστική άνοδος της Ανατολής θα έχει αγγίξει την κορυφή, εφόσον η διαδικασία των αλλαγών ακολουθήσει τις σημερινές ιλιγγιώδεις ταχύτητες.

Walter Russel Mead

Παρεμφερή εικόνα για την Ευρώπη έχει ο Αμερικανός συγγραφέας Walter Russel Mead. Ο Mead έγραψε πρόσφατα στο περιοδικό American Interest ότι η Ευρώπη μοιάζει γηραιά και πλούσια, πλην όμως ψάχνει για σταθερότητα. Οι αναδυόμενες ασιατικές δυνάμεις, εκτός του ότι αναπτύσσονται ταχύτατα, είναι πεινασμένες για αλλαγή και ανάπτυξη. Γι’ αυτό δεν υπολογίζουν τον κίνδυνο και βλέπουν το μέλλον όχι ως απειλή, αλλά ως ευκαιρία. Στην Ευρώπη κάποιοι εύχονταν να μην είχε κλείσει ποτέ ο κύκλος του Ψυχρού Πολέμου. Τότε, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αισθάνονταν ότι συμμετείχαν στην πραγματοποίηση κοινών δυτικών στόχων που βασίζονταν σε κοινές αξίες. Τότε αυτές οι σκέψεις είχαν υπεραξία, δεδομένου ότι εμπλεκόταν σε μεγάλο βαθμό η πολιτική. Σήμερα θυμίζουν έρημη χώρα, ουτοπικά πεδία, καθώς η παγκόσμια οικονομική υπεραξία τις έχει αταβιστικά προσκολλήσει στην επιφάνεια των καθημερινών γεγονότων.

Δύσκολο να υπάρξει επιστροφή. Κι είναι δύσκολο γιατί στον 21ο αιώνα, η φιλοσοφία, η ψυχολογία, η κοινωνιολογία, οι πολιτικές επιστήμες, γενικότερα οι θεωρητικές επιστήμες έχουν υποχωρήσει αφήνοντας χώρο δράσης στις θετικές επιστήμες και στη γλώσσα των μαθηματικών. Αλλά τα μαθηματικά δεν μπορούν να απαντήσουν στην απογοήτευσή μας, στην απειλή διάλυσης. Δεν μας προσφέρουν προορισμό και παράλληλα μας κρύβουν από τον τυπικό ορίζοντά μας τον λόγο ένωσης της Ευρώπης. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν μπορούν να έχουν μόνον οικονομικό προσανατολισμό. Οφείλουν να αποκτήσουν πολιτική ενόραση. Στην αντίθετη περίπτωση οι εξελίξεις είναι τέτοιες, ώστε θα αυτοματοποιηθεί ο μηχανισμός της παρακμιακής πολιτικής.

Μυστικά επιτυχίας μέσα στην κρίση

Μέσα στη διεθνή οικονομική ύφεση και την κρίση που έχει προκληθεί σε όλους τους τομείς, η γερμανική εβδομαδιαία εφημερίδα «Die Ζeit» σημείωσε τα δύο καλύτερα χρόνια στην ιστορία της. Ο διευθυντής της Τζιοβάνι ντι Λορέντζο θεωρεί ότι το μυστικό της επιτυχίας ήταν η λεπτομερής μελέτη των αναγκών των αναγνωστών, το γεγονός πως αγνοήθηκαν εντελώς οι συμβουλές των ειδικών των μέσων και το ότι η εφημερίδα συνέχισε να δημοσιεύει μεγάλα άρθρα, ερευνητικά, αποκαλυπτικά και σοβαρά. Οπως λέει χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του στην ισπανική εφημερίδα «Εl Ρais», η έντυπη δημοσιογραφία του μέλλοντος θα βασίζεται «στην κατεύθυνση και το βάθος». Το Ιντερνετ, διαβεβαιώνει, είναι μόνο ένας από τους λόγους της κρίσης των εντύπων. Οι άλλοι είναι: η απώλεια της αξιοπιστίας και της ποιότητας.

Ο Τζιοβάνι ντι Λορέντζο, Γερμανός από πατέρα Ιταλό, είναι ένας από τους πιο σημαντικούς δημοσιογράφους στη χώρα του. Πενήντα ενός ετών, έξι από τα οποία βρίσκεται επικεφαλής της «Die Ζeit», έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα. Οι πωλήσεις της εφημερίδας έφθασαν το μισό εκατομμύριο κάθε εβδομάδα και τα έσοδα για το 2009 ξεπέρασαν τα 123 εκατομμύρια ευρώ. Και όλα αυτά για μια εφημερίδα που δεν θεωρείται ευκολοδιάβαστη: έχει μεγάλα άρθρα, οι πηγές διπλοτσεκάρονται ώστε οι αποκαλύψεις να είναι πάντα έγκυρες και συχνά καταλήγουν να θέτουν ζήτημα ηθικής ή ιστορικής ακρίβειας. Φιλοξενεί και αναζητά πάντα προκλητικές απόψεις, καθώς είναι μια φιλελεύθερη έκδοση που απευθύνεται μεταξύ άλλων και στους διανοουμένους. Ο Ντι Λορέντζο διαβεβαιώνει πως οι περισσότεροι συνδρομητές είναι ηλικίας 20 με 30 ετών.

Η «Die Ζeit» που ιδρύθηκε το 1946, αμέσως μετά τον Πόλεμο, δεν αποκηρύσσει το Ιντερνετ, αντίθετα έχει διαδικτυακή έκδοση για την οποία εργάζονται 60 υπάλληλοι. Ενα μέρος των περιεχομένων της δημοσιεύεται στο Ιντερνετ προς το τέλος κάθε εβδομάδας. Οταν ερωτάται για το πώς κατορθώνει να έχει τόσο καλά οικονομικά αποτελέσματα σε μια τόσο δύσκολη εποχή, ο Ντι Λορέντζο είναι κατηγορηματικός: «Αρνούμαι τον όρο «επιβίωση». Διότι η «Die Ζeit», τον προηγούμενο χρόνο, στη χειρότερη στιγμή της παγκόσμιας ύφεσης, κατέγραψε το καλύτερο έτος στην ιστορία της, τόσο κυκλοφοριακά όσο και από πλευράς εσόδων. Και φέτος θα τα πάμε ακόμα καλύτερα. Δεν τα λέω αυτά για να περηφανευτώ, αλλά για να τονίσω ότι υπάρχουν στα έντυπα αυτοκαταστροφικές προσεγγίσεις. Πρέπει να αγνοήσουμε όλα όσα μας λένε εκείνοι που θεωρούνται ειδικοί των μέσων. Εμείς θα συνεχίσουμε να δημοσιεύουμε μεγάλα άρθρα, δεν θα συμμορφωθούμε με τις νέες μόδες και θα δίνουμε στους αναγνώστες μας όσα θεωρούμε σημαντικά, με πολλές λεπτομέρειες. Σε μια στιγμή που ο κόσμος χρειάζεται απόψεις και καθοδήγηση, είναι χρέος των μέσων να μην κάνουν υποχωρήσεις».

Της Νατάσας Μπαστέα, ΤΑ ΝΕΑ, Σάββατο, 6 Νοεμβρίου 2010

Ο Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι του D. H. Lawrence επιστρέφει

Πρόσωπα ( Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 7-11-2010_)

Της Pιτσας Mασουρα

Ιψεν

Γιατί στις μέρες μας, ο συγγραφέας Ντέιβιντ Χέρμπερτ Ρίτσαρντς Λόρενς, «δράστης» του ξορκισμένου για την Αγγλία των αρχών του 20ού αιώνα βιβλίου «Ο Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι» εξακολουθεί να κεντρίζει το ενδιαφέρον; Γιατί ο βρετανικός Τύπος ασχολείται ξανά μαζί του; Γιατί τα θέατρα (και ελληνικά – Θέατρο Ορφέας) φιλοξενούν το έργο που αμφισβητήθηκε όσο κανένα άλλο; Φταίει η σύνθετη σκέψη του συγγραφέα για τις ανθρώπινες σκέψεις και τις ανάγκες του σώματος, ή μήπως οι λέξεις που αναδεικνύει μέσα από τα κείμενά του; Ο Λόρενς κάποιες στιγμές θυμίζει Ιψεν. Και ο Ιψεν επικρίνει το ολέθριο του υποχρεωτικού γάμου. Η γυναίκα δεν μπορεί να στερείται την κοινωνική και εσωτερική ελευθερία. «Είναι ναυαγοί», γράφει στην Κωμωδία του Έρωτα. «Κι όμως, φαίνονται σαν Κροίσοι στην ευτυχία τους. Αυτοεξορίστηκαν από τον Παράδεισο – βυθίστηκαν ώς τα αυτιά μέσα στο θειάφι της Κόλασης, αλλά ο καθένας τους με ευχαρίστηση αυτοαποκαλείται ιππότης της Εδέμ». Ο Λόρενς από την πλευρά του σπρώχνει τη λαίδη Τσάτερλι στην αγκαλιά του εραστή. Την αποσυνδέει από τον σύζυγο-σακάτη. Την κάνει να γλιστρά στις ορέξεις του σώματος, μα και της ψυχής. «Απεταξάμην την υποκρισία», θα μπορούσε να φωνάξει σήμερα. Ποιος είναι τελικά ο καλός; Οι πρωταγωνιστές του Ιψεν ή η λαίδη Τσάτερλι και πώς ένας συγγραφέας αποδέχεται με τόσο πείσμα και χωρίς να υποχωρήσει ούτε βήμα από τη συγγραφική κοσμοθεωρία του να ζήσει με ένα βιβλίο απαγορευμένο στο προσκεφάλι του;

dhlawrence

«Δεν πρόκειται να δημοσιευτεί ποτέ, αλλά εγώ δεν θα κάνω την παραμικρή περικοπή», είχε πει τότε ο Λόρενς  που δεν δίσταζε να περιγράφει, κάθε άλλο παρά κομψά, τις σεξουαλικές σκηνές της λαίδης με τον εραστή της. Η λέξη αιδώς, αρχαιοελληνική, με ερμηνεία πολυποίκιλη και διασταλτική, ήταν αυτή που προσκολλήθηκε σαν βδέλλα στην αριστερή ωμοπλάτη του Λόρενς. Θα μπορούσαμε δειλά να θυμηθούμε τον Καβαφικό στίχο «…χωρίς λύπη, χωρίς αιδώ, μεγάλα και υψηλά έκτισαν γύρω μου τείχη» και να υποθέσουμε ότι ο Λόρενς υποχρεώθηκε να ζει σε περίκλειστα τείχη… Το βιβλίο πήρε την άδεια να κυκλοφορήσει την 3η Νοεμβρίου του 1960 και ο Τύπος εκείνης της εποχής δημοσίευσε πρωτοσέλιδες φωτογραφίες ανδρών στο τρένο που το διαβάζουν με βλέμμα απαστράπτον και γύρω τους λαθραναγνώστες-μιμητές αναστεναγμών. Ο Λόρενς όμως ήταν νεκρός από το 1930.

Graham Greene

Συγγραφείς, όπως ο Γκράχαμ Γκριν ή ο Χάξλεϊ, επέκριναν τη βρετανική κυβέρνηση. Είχε απαγορεύσει με δικαστική απόφαση το βιβλίο, χαρακτηρίζοντάς το πορνογραφικό υλικό. Οι εκδόσεις «Πένγκουιν» (ανέλαβαν να βγάλουν το φίδι από την τρύπα και φυσικά να εκδώσουν το βιβλίο) κάλεσαν στο δικαστήριο όλη την ελίτ της βρετανικής διανόησης της εποχής για να πει το αυτονόητο: Είναι παραλογισμός να θεωρηθεί πορνογραφική εργασία η μυθιστορηματική δουλειά μιας ιδιοφυΐας. Ο Άλντους Χάξλεϊ αποκάλεσε το βιβλίο έργο τέχνης που κινδυνεύει να τεθεί εκτός κυκλοφορίας, επειδή ο συγγραφέας του κατέφυγε σε λέξεις κολάσιμες για τα κοινωνικά δεδομένα της εποχής… Πενήντα χρόνια μετά την πολύκροτη δίκη, το υλικό που χρησιμοποιήθηκε και φυλάσσεται στο αρχείο του Μπρίστολ δίδεται αυτές τις μέρες στη δημοσιότητα. Παράλληλα επανακυκλοφορεί και το βιβλίο. «Ο Εραστής της λαίδης Τσάτερλι» πούλησε πάνω από τρία εκατομμύρια αντίτυπα σε διάστημα τριών μηνών από την ημέρα της ανακοίνωσης της άρσης της απαγόρευσης. Το αποτέλεσμα εκείνης της δίκης υπήρξε ίσως το ερέθισμα για να δημιουργηθεί το θερμοκήπιο της ελεύθερης γραφής που ζούμε ώς τις μέρες μας χωρίς κανείς να «σεμνύνεται» τόσο για την ορολογία του σεξ.

Προφανώς η δικαίωση είναι πολλές φορές αποτέλεσμα στοιχειώδους ωριμότητας των αρχών. Εχουν όμως προηγουμένως ποδοπατηθεί προσωπικότητες που έχουν εγκαταλείψει τα εγκόσμια ως διαφθορείς. Οι απόψεις του Λόρενς δημιούργησαν μπαράζ εχθρών και η λογοκρισία ή ο ζήλος των «φυλάκων» των ηθικών αρχών της εποχής -οι ίδιοι διέπρατταν πολύ χειρότερα- τον οδήγησαν σε ένα είδος επιλεκτικής εξορίας, σ’ έναν τραχύ τρόπο ζωής. Την εποχή του θανάτου του, ο Λόρενς ήταν ένας αμετανόητος πορνογράφος που λέκιασε το συγγραφικό του ταλέντο. Πολύ αργότερα ήρθε η δικαίωση, η αποκατάσταση, η εξιλέωση ενός κατεστημένου που στο όνομα μιας λουστραρισμένης ηθικής σταύρωσε τον οραματιστή εκπρόσωπο της αγγλικής λογοτεχνίας. Αν ζούσε σήμερα ο Λόρενς κι αν χρειαζόταν να φανταστεί μια νέα λαίδη Κόνστανς, ίσως κάπου έγραφε, στο κομπιούτερ του πια: Αγαπώ σημαίνει ζω μες στην αέναη συνύπαρξη του τρόμου και του θαύματος… ίσως γιατί στην εποχή του το θαύμα όφειλε να παραμένει έγκλειστο μέσα στα θλιβερά, δίχως έρωτα δωμάτια.

Απο την ελληνική παράσταση στο θεατρο Ορφέας

Αγαπημένο σάουντρακ από τον Γατόπαρδο ( επίκαιρος πάντα)

<object width=»480″ height=»385″><param name=»movie» value=»http://www.youtube.com/v/iuW8hqj8W-w?fs=1&amp;hl=el_GR»></param><param name=»allowFullScreen» value=»true»></param><param name=»allowscriptaccess» value=»always»></param>

</object>

 

Ο ΓΑΤΟΠΑΡΔΟΣ
IL GATTOPARDO /THE LEOPARD MAN
του Λουκίνο Βισκόντι

Υπόθεση: Ένας Ιταλός πρίγκιπας του 19ου αιώνα, πλησιάζει στο τέλος της ζωής του και ταυτόχρονα στο τέλος της παντοδυναμίας του. Βιώνει τις αλλαγές των καιρών και τη μετάβαση σε μια εποχή όπου οι τίτλοι ευγενείας, μάλλον δεν καθορίζουν τη τύχη των υπόλοιπων κοινών θνητών. Ο ίδιος κανονίζει ένα γάμο μεταξύ του αγαπημένου του νεαρού ανιψιού, με την κόρη ενός πλούσιου εμπόρου. Ο νεαρός, θα βρει την ευκαιρία για να μεταμορφωθεί από ένα ιδεαλιστή μαχητή, σε επαναστάτη και σύμβολο μιας νέας τάξης πραγμάτων. Ένα εκλεκτικό σχόλιο για το τέλος μιας τάξης και το ξεκίνημα μιας άλλης εποχής, με αριστοτεχνικό περιτύλιγμα ένα θυελλώδες ρομάντζο.