ΜΑΝΟΣ Χατζιδάκης: 16 Μαρτίου. Για να μην ξεχνάμε.

Τριάντα έξι κείμενα του Μάνου Χατζιδάκι που δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και εφημερίδες, ή εκφωνήθηκαν σε ζωντανές του ομιλίες προς το κοινό. Εκδόσεις: Ίκαρος.

ΓΙΑ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Το τραγούδι δεν είναι σύνθημα ή πράξη εκτονώσεως. Ούτε μαστίχα για το στόμα αθλητικών εφήβων ή συντροφιά νυχτερινή για οδηγούς ταξί και φορτηγών. Είναι μια σχέση υπεύθυνη, μια πράξη ερωτική ανάμεσά μας που μας αποκαλύπτει. Τελετουργία που απαιτεί, τόσο από σας όσο και από μένα, μια προετοιμασία θρησκευτική, επίμονη άσκηση γνώσης και αθωότητας, αποκαλύψεως και ανιχνεύσεως, μνήμης και προφητείας. Το τραγούδι είναι μια μαγική στιγμή κι εγώ ένας πανηγυριώτης μάγος εκπρόσωπός σας, που θα φωτίσω τις κρυφές και αθέατες γωνιές σας, θα σας εκπλήξω, θα σας γεμίσω ερωτήματα και μελωδίες που ίσως γεννούν δικές σας και θα μεταφερθούν στο σπίτι σας, έτσι που να κοπεί ο ύπνος σας και να χαθεί για πάντα –αν είναι δυνατόν– ο εφησυχασμός σας. Κι ας μην μπορείτε να με τραγουδήσετε. Μήπως τάχα μπορείτε να εξαφανίσετε ένα πουλί ή να το φανερώσετε μέσ’ απ’ το φόρεμα ή από το μαντήλι σας; Κι όμως δεν το ξεχάσατε κι ούτε θα το ξεχάσετε σ’ όλη σας τη ζωή. Και θα το λέτε στα παιδιά σας έτσι όπως το πρωτοείδατε κάποια φορά από έναν μάγο σ’ ένα πανηγύρι – καθώς και το τραγούδι μου. Θα το θυμάσθε και θα το ’χετε εντός σας, χωρίς την δυνατότητα να το γλεντήστε με αυτάρεσκη και δυνατή φωνή. Μόνο να το ψελλίζετε θα είναι δυνατόν, σαν προσευχή… Δεν είναι το τραγούδι μου απλοϊκό κι ευχάριστο σαν το τενεκεδένιο σήμα μιας πολιτικής παράταξης ή ενός αθλητικού συλλόγου. Δεν κολακεύει τις συνήθειές σας ούτε και διασκεδάζει την αμηχανία σας, την οικογενειακή σας πλήξη ή την ερωτική σας ανεπάρκεια. Δεν είναι το τραγούδι μου μια μονόφωνη αρτηρία, ούτε μια πολυφωνική και λαϊκή υστερία. Είναι μια μυστική πηγή, μια στάση πρέπουσα και ηθική απέναντι στα ψεύδη του καιρού μας, ένα παιχνίδι ευφάνταστο μ’ απρόβλεπτους κανόνες, μια μελωδία απρόσμενη που γίνεται δική σας, δεμένη αδιάσπαστα με άφθαρτες λέξεις ποιητικές και ξαναγεννημένες. Και μην ξεχάσετε. Σαν φύγετε από ΄δω, δεν σας ανήκει παρά μονάχα το αίσθημα, η σκέψη και τα ερωτήματα, που ολόκληρο το βράδυ σας μετέδωσα μέσ’ απ’ τη μουσική μου. Σ’ εμένα απομένει το τραγούδι, η μαγική στιγμή μου, που είναι μια εξαίσια απάντηση αρκεί να με ρωτήστε. Ρωτήστε με λοιπόν. Κι ύστερα σας παρακαλώ σωπάστε! Γιατί θα τραγουδήσω! Πιστεύω πως η τέχνη του τραγουδιού αποτελεί κοινωνικό λειτούργημα, γιατί το τραγούδι μας ενώνει μέσα σ’ ένα μύθο κοινό. Κι όπως στον χορό ενώνουμε τα χέρια μεταξύ μας για ν’ ακολουθήσουμε ίδιες ρυθμικές κινήσεις, έτσι και στο τραγούδι ενώνουμε τις ψυχές μας για ν’ ακολουθήσουμε μαζί, τις ίδιες εσωτερικές δονήσεις. Κι όσο για τον κοινό μύθο που δεν υπάρχει στις μέρες μας, τον σχηματίζουμε καινούριο κι απ’ την αρχή κάθε φορά. Κάθε φορά που νιώθουμε βαθιά την ανάγκη να τραγουδήσουμε. Από το βιβλίο του Μάνου Χατζιδάκι: Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΧΑΙΡΙ.

Από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ

Σάββατο, 3 Ιανουαρίου 2009

«Κατάφερνα τα πάθη μου να τα κάνω μουσική»

Γράφουν οι Παύλος Θ. Κάγιος, Παύλος Ηλ. Αγιαννίδης

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΕΙΤΑΙ ΤΟ ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟ
ΟΝΕΙΡΟ ΕΝΟΣ ΜΥΘΟΥ; Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΕΡΝΙΚΟΣ
ΤΟ ΑΠΟΤΟΛΜΗΣΕ ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΝΟ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ, ΠΟΥ  ΠΡΟΒΑΛΛΕΤΑΙ ΣΤΙΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ
ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ 15 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ.

ΑΦΟΡΜΗ
ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΑΨΗΛΑΦΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΑΧΙΣΤΩΝ
ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΥΘΩΝ
Ένα ταξίδι στον μουσικό μύθο της ζωής του Μάνου Χατζιδάκι, στη συνάντησή του με την παγκόσμια επιτυχία και αναγνώριση, στην επίμονη άρνησή του για το Όσκαρ που του έφεραν τα «Παιδιά του Πειραιά» και την «επιμονή του να απευθύνεται στην ονειρική διάσταση του ανθρώπου και να δείχνει τον δρόμο προς την ελευθερία και το ασυμβίβαστο» επιχειρεί ο Δημήτρης Βερνίκος με το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του «Μάνος Χατζιδάκις – Είδωλο στον καθρέφτη». Φιλμ που βραβεύτηκε στο 10 Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και κέρδισε το 2ο βραβείο ποιότητας ταινίας ντοκιμαντέρ του υπουργείου Πολιτισμού 2008.

Μάνος Χατζιδάκης, ίσον; «Η κορυφαία μουσική έκρηξη του 20ού αιώνα στην ελληνική κοινωνία. Ένας δημιουργός που η επαναστατική του φιλοσοφική ήταν στάση καθημερινής ζωής. Αυτή η φιλοσοφική θεώρηση τον έκανε να βγαίνει και να τα βάζει με όλους και με όλα τα κακώς κείμενα» μας λέει ο Δημήτρης Βερνίκος, ένα από τα «παιδιά» του Μάνου Χατζιδάκι για τον Έλληνα συνθέτη- του οποίου το τραγούδι «Τα παιδιά του Πειραιά» ανακηρύχθηκε το 1982 ένα από τα 10 δημοφιλέστερα τραγούδια του 20ού αιώνα!

Κι ενώ ο συνθέτης κανόνιζε με τον Δημήτρη Βερνίκο να πάνε στη Φρανκφούρτη για να παραλάβει αυτό το βραβείο και η απονομή να καταγραφεί από τη γερμανική τηλεόραση, ο Μάνος δεν πήγε. Όπως είχε κάνει και στις 18 Απριλίου του 1961 που δεν πήγε στη Σάντα Μόνικα να παραλάβει το Όσκαρ τραγουδιού- κάτι που μέχρι τότε συνέβαινε για πρώτη φορά στην ιστορία του θεσμού! Ανυπότακτος για πάντα. Ο «άγνωστος» Μάνος
Την πιο ζωντανή περίοδο της προσωπικής ζωής και της δημιουργικής περιόδου του Χατζιδάκι, από το 1944 μέχρι και τη μεταπολίτευση, διατρέχει το ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Βερνίκου. Πολλές στιγμές και γεγονότα αυτής της περιόδου φωτίζονται για πρώτη φορά ή αναφέρονται από τον ίδιο τον συνθέτη με αποκαλυπτική, όπως πάντα, διάθεση.

Δολοφονούνται πολίτες και η πολιτεία αγανακτεί διότι υπάρχουν μερικά ζωντανά της κύτταρα που αντιδρούν άτεχνα, ανοργάνωτα, ίσως με αφέλεια, σ΄ όλην αυτή την οργανωμένη κρατική ασχήμια, αντί να βλογάμε τον Θεό που βρίσκονται ακόμη μερικοί που δεν συνήθισαν στην “παρουσία του τέρατος”

(από άρθρο του, τον Μάιο του 1986 στο περιοδικό «Το Τέταρτο»)

Η Κατοχή, ο Εμφύλιος, τα πέτρινα μετεμφυλιακά χρόνια, η συντηρητική μεταπολεμική καθημερινότητα, η ομοφυλοφιλία του, η Αμερική και η σύγκρουσή του με το Χόλιγουντ και η επιστροφή του στην Ελλάδα αναδύονται μέσα από τα πλάνα της ταινίας. Επιλέγουμε μερικά στιγμιότυπα από την ιστορία του «μουσικού ονειροποιού», όπως αποκαλεί ο Δημήτρης Βερνίκος τον Μάνο Χατζιδάκι: ● «Έτρεφε την οικογένειά του ο Μάνος όταν ήταν στα δεκαπέντε του, πότε έγραφε μουσική δεν το πήραμε ποτέ είδηση» θυμάται η σκηνογράφος- γνωστή στο Χόλιγουντ- Ντένυ Βαχλιώτη.

● «Με την απελευθέρωση, ο Μάνος μαζί με τον Νίκο Συνοδινό γράφουν ένα ορατόριο. Τα λόγια ήτανε “Δεν είμαστε σκλάβοι, δεν είμαστε δούλοι, στα στήθη η καρδιά μας ελεύθερη χτυπά”» εξιστορεί η Ελένη Αρβελέρ.

● «”Είμαι ερωτευμένος με τη Λάουρα. Πάω να δω τη Λάουρα…”» έλεγε συνέχεια», θυμάται ο Νίκος Κούνδουρος, «και μια φορά λέω, βρε τον κερατά, ποια είναι αυτή Λάουρα, θα πάω να τον παρακολουθήσω με τη μηχανή να δω πού εξαφανίζεται, αλλά ο Νίκος Γκάτσος με το γνωστό χιούμορ του μου απαντάει “κάτσε εδώ που είσαι, μην μπαίνεις στο κόπο, Λάουρα είναι ο… ίδιος”»!

Ποιος είναι τελικά ο στόχος του ντοκιμαντέρ;

«Ήθελα να δώσω μια λιτή και με γοργούς ρυθμούς ακριβή εικόνα της προσωπικότητας και του έργου του Μάνου. Ο ίδιος θα ήθελε το αποτέλεσμα σεμνό, ακριβές, χωρίς φιοριτούρες και περιττολογίες» λέει ο Δημήτρης Βερνίκος.

Και σήμερα,τι έχει να πει στον κόσμο η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι;

«Ο Μάνος απορροφούσε τον εξωτερικό κόσμο, τον έκανε δικό του και μας τον χάριζε ξανά μέσα από τους μουσικούς του μύθους. Όταν ταυτιστούμε με τους μύθους του, νιώθουμε το κρυμμένο τους μυστικό, ανακαλύπτουμε την μορφή του Μάνου, αλλά και τον δικό μας τον εαυτό, γιατί η μουσική του μας εμπεριέχει».