Η ευρωπαϊκή αριστερά και τα ερωτηματικά

Και να που χάσαμε τον μπούσουλα. Τις υποτυπώδεις διαχωριστικές γραμμές πάνω στις οποίες πορευτήκαμε επί δεκαετίες, άλλοι τιμώντας την Αριστερά, άλλοι τη Δεξιά και οι τρίτοι το μεσαίο χώρο. Μοιάζουμε με ορφανά που έχασαν μάνα, πατέρα και αδελφούς. Μόνοι απέναντι στα δεινά της οικονομίας, προσπαθώντας να σταχυολογήσουμε τις αιτίες αυτής της κατάρρευσης. Και με ενοχές, γιατί έως πρόσφατα  εκθειάζαμε την παγκοσμιοποίηση και χλευάζαμε τα εναντίον της κινήματα. Ανθρωποι ολοι που μπορεί να είμαστε νοσταλγοί των δυναμικών κινητοποιήσεων της Γένοβας, του Σιάτλ, του Πόρτο Αλέγκρε, αλλά και οπαδοί της οικονομίας της αγοράς. Στην Ευρώπη, οι δεξιές κυβερνήσεις που τη δεδομένη στιγμή χειροκροτούσαν τον νεοφιλελευθερισμό και την παγκοσμιοποίηση, υμνώντας ουσιαστικά την κατάρρευση του Ανατολικού Μετώπου και της ΕΣΣΔ, φτάνουν τώρα να εθνικοποιούν ό,τι κινείται κι ό,τι πετάει. Εθνικοποιούν τις τράπεζες και με πρωτόγνωρη αγωνία διοχετεύουν δημόσιο χρήμα στην οικονομία. Γίνονται λαλίστατοι γύρω από θέματα που έως χθες απέρριπταν μετά βδελυγμίας. Μιλάνε για την ανάγκη να επιβληθούν ρυθμίσεις στην αγορά, ξεχνώντας μία από τις ομορφότερες κουβέντες του Μολιέρου, ότι το φως της αλήθειας έκανε πολλούς ανθρώπους να ζητούν να κρυφτούν πίσω απ’ τον ίσκιο της. Κι εκεί στον ίσκιο κρυμμένες οι κεντροδεξιές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μαζί με τους Ευρωπαίους ταγούς έχουν αποχρωματιστεί πολιτικά. Στο κάτω κάτω, η δική τους υποκειμενική αλήθεια είναι ο στόχος και ο καημός τους μαζί. Να θυμίσω όμως ότι η Ευρώπη κατακλύζεται από αριστερά ή αριστερίζοντα κόμματα και αριστερούς ή αριστερόστροφους πολιτικούς, χωρίς κανείς να μπορεί να εγγυηθεί στις μεγάλες μάζες ένα στοιχειωδώς ασφαλές κοινωνικό δίχτυ, σήμερα που το έχουν ανάγκη.

Να θυμίσω βιαστικά τον Ολιβιέ Μπεζανσενό, το νέο αστέρι της γαλλικής Αριστεράς. Ο Μποβέ εξελίχθηκε σε γραφική καρικατούρα, ο Μαρσέ απεβίωσε, ζήτω λοιπόν ο Μπεζανσενό. Οταν η Γαλλία χάνει τη δική της Αριστερά, θυμίζει περίλυπη χήρα. Είναι θέμα ιστορικής ιδεοληψίας. Ο 35χρονος Ολιβιέ, λοιπόν, ίδρυσε πανηγυρικά στο Παρίσι νέο κόμμα με τον τίτλο «Νέο Αντικαπιταλιστικό Κόμμα» και τα ποσοστά δημοφιλίας του είναι πολύ υψηλά (γύρω στο 60%), ενώ οι πρόχειρες δημοσκοπήσεις του δίνουν ποσοστό 18% αν γίνονταν σήμερα προεδρικές εκλογές.Ο λόγος που αναφέρομαι στον Ολιβιέ Μπεζανσενό δεν είναι γιατί διαφωνώ με την ιδέα της ανάδειξης νέων προσώπων . Το αντίθετο, θα έλεγα. Τα συνθήματά του, όμως, με τα οποία εφορμά είναι παλαιομοδίτικα, κάτι ανάμεσα στον Μάη του ’68, τα αριστερά πειράματα της Λατινικής Αμερικής και ολίγος Μαρξ προκειμένου το προϊόν να ωραιοποιηθεί, γιατί ο Μαρξ όντως παραμένει γοητευτικός ακόμη και στους καπιταλιστές. Ισως γι’ αυτό , ενώ ο πολίτης της Ευρώπης θα περίμενε να δει τα αριστερά κόμματα να επωφελούνται από το κενό εξουσίας , τα βλέπει να βυθίζονται σε ακόμη βαθύτερο πηγάδι, χωρίς φρέσκιες ιδέες. Παραμένουν ισοβίτες του ιδεολογικού παρελθόντος τους, παθιασμένοι με την αναχρονιστική σκέψη, προσδεδεμένοι στα συνδικάτα και στον αυταρχικό κρατισμό.

Μα και στην Ελλάδα το ίδιο δεν συμβαίνει; Διάβαζα στην «Ελευθεροτυπία» τον Γιώργο Βότση σε μια εκ βαθέων εξομολόγηση με αφορμή το δικό μας ΚΚΕ. Δεν έχουν σημασία οι λεπτομέρειες και τα τσιτάτα πολιτικών ηγετών του κόμματος που μετέφερε στο κείμενό του. Οποιος θέλει, ας τα αναζητήσει. Βγάζει όμως φωτιές ο Βότσης, όταν παραδεχόμενος ότι έχει τη γούνα του καμένη, απευθύνεται προς τους νεότερης ηλικίας συνέδρους του ΚΚΕ, λέγοντας: «Δεν είδατε προ τριετίας την ταινία «Οι ζωές των Αλλων», ούτε παλιότερα τη συνταρακτική «Ομολογία» του Κώστα Γαβρά; Τρέξτε τώρα να δείτε το «Κατίν» του Βάιντα – για να ψυχοπλακωθείτε και να ταρακουνηθεί το μυαλό σας…».

Κι όμως, υπάρχουν πεδία δράσης πάνω στα οποία θα μπορούσαν τα αριστερά κόμματα να αναπτύξουν ρόλους, βοηθώντας τον δημιουργικό δυναμισμό των νέων ανθρώπων. Στην αγορά εργασίας έχει μεγάλη σημασία να προστατευτούν οι εργαζόμενοι, όχι απλώς να διαφυλαχθούν οι θέσεις εργασίας τους. Οι εργοδότες μπορεί να θέλουν να απολύουν και να προσλαμβάνουν με την ίδια ευκολία, αλλά είναι σημαντικό να υπάρχει ένα οργανωμένο κράτος που θα στηρίζει τους απολυμένους και θα ενθαρρύνει τον ιδιωτικό τομέα, να τους επανεκπαιδεύει σε νέους αποδοτικότερους ρόλους. Εναν άλλο τομέα που μπορεί η Αριστερά να βοηθήσει, είναι να πιέσει προς την κατεύθυνση της δημιουργίας νέων επιχειρηματιών. Ανθρωποι που παραμένουν άνεργοι, που μπορεί να είναι μετανάστες, που μπορεί να είναι πολύ θυμωμένοι. Και είναι αυτοί οι νέοι, όπως έχει πει ο σοσιαλιστής Ζακ Αταλί, που θέλουν ν’ αλλάξουν τον κόσμο Η Aριστερά λοιπόν οφείλει να τους ανακαλύψει, ψάχνοντάς τους στα διάφορα γκέτο της Ευρώπης, όπως σωστά επισημαίνουν οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», που πιστεύουν ότι η Αριστερά οφείλει να ασχοληθεί παραπάνω απ’ όσο πρέπει με την προστασία του περιβάλλοντος, όπου δημόσιο και ιδιωτικό οφείλουν να προχωρήσουν χέρι χέρι και ο διεθνισμός αποτελεί προϋπόθεση επιτυχίας.

Ομως, ποιος μιλάει για συνεργασία και συλλογική εργασία και ποιος μιλάει για ρόλους; Προ ετών, στο βιβλίο του «Στους Ορίζοντες του 21ου αιώνα», ο γηραιός Βρετανός ιστορικός Ερικ Χομπσμπάουμ (μαρξιστής) περιέγραφε πόσο δύσκολο είναι για όλα τα πολιτικά κόμματα και όχι μόνο για την Αριστερά να κινητοποιήσουν τον κόσμο. «Ιδιωτικά και ιδιοτελή-εγωιστικά συμφέροντα έχουν σοβαρά διαβρώσει τις αξίες της Αριστεράς. Κι όσο περνάει ο καιρός γίνεται όλο και πιο δύσκολη η συμμετοχή των ατόμων σε συλλογική δράση. Οταν ο πολίτης διαβεί το κατώφλι της ανάγκης, αποκτήσει δηλαδή τα αναγκαία, νομίζει ότι μπορεί να αποκτήσει περισσότερα και επιδιώκει μόνο το ατομικό του συμφέρον…».

Εχουμε αφήσει χρόνια πίσω μας τον Τοκβίλ και τη μεταβάση από την αριστοκρατική στη δημοκρατική κοινωνία. Οι ανάγκες τούτου του κόσμου είναι διαφορετικές, πέραν των στενών ορίων της ηθικής των προηγούμενων δημοκρατικών κοινωνιών. Θα πρέπει να βρεθούν άνθρωποι να ρίξουν τον νέο σπόρο στο χωράφι. Δεν ξέρω από ποιόν πολιτικό χώρο θα προέρχονται και πώς θα προωθήσουν τις ιδέες τους. Η ευρωπαϊκή Αριστερά είχε ρόλο, και αν σήμερα δεν έχει, ας τον εφεύρει. Οι κοινωνίες δεν προχωρούν μονόμπαντα. H Ευρώπη, εγκλωβισμένη στο οικονομικό χάος, οφείλει να βρει καινούργιες πολιτικές φωνές που δεν θα μηρυκάζουν παλαιομοδίτικες θέσεις και απόψεις, αλλά θα αποπνέουν τον αναγκαίο ιδεολογικό δυναμισμό. Αλλιώς θα συνεχίσει να ρίχνει χρήμα στις τράπεζες και στην αγορά. Ασκόπως και αναιτίως..

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή της Κυριακής

ριτς