Futurism στην Tate Modern

Υμνησαν τη δύναμη, την ταχύτητα, τον πόλεμο, τις μηχανές, τα πολυβόλα. Οι φουτουριστές έλεγαν πώς «ένα αυτοκίνητο… είναι ωραιότερο από τη Νίκη της Σαμοθράκης» Ο ιδρυτής του φουτουρισμού Φ.Τ.Μαρινέτι γράφει :«O Φουτουρισμός βασίζεται στην πλήρη ανανέωση της ανθρώπινης ευαισθησίας που προκαλείται από τις επιστημονικές ανακαλύψεις. Oι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τον τηλέγραφο, το τηλέφωνο, το ποδήλατο, τη μοτοσικλέτα, το αυτοκίνητο, το υπερωκεάνιο, το αεροπλάνο, τον κινηματογράφο, τη μεγάλη εφημερίδα δεν έχουν ανακαλύψει ακόμη πως αυτά τα μέσα επικοινωνίας, μεταφοράς και πληροφόρησης ασκούν αποφασιστική επίδραση στην ψυχή τους». Στη φωτ. «Ο Ποδηλάτης» της Ναταλία Γκοντσάροβα ( 1913), εκπροσώπου του ρωσικού φουτουρισμού.

Οι εκθέσεις που φιλοξένούνται στην Tate Modern του Λονδίνου δεν έχουν πάντα την πλήρη αποδοχή των κριτικών. Συνήθως οι κριτικοί εστιάζουν στο καθ’αυτό εκθεσιακό στοιχείο, λησμονώντας ότι η τέχνη δεν υπήρξε ποτέ απάγκιο αποδοχής. Το αντίθετο μάλιστα: προκάλεσε και προκαλεί θύελλες αντιδράσεων γιατί τολμά να προηγείται του ανθρώπου, όπως συμβαίνει και με την επιστήμη. Αυτή τη φορά στην Tate Modern και ως τις 20 Σεπτεμβρίου παρουσιάζονται έργα του φουτουριστικού κινήματος που για πολλούς κριτικούς αποτελούν κόκκινο πανί. Ιδρυτής του φουτουρισμού είναι ο Ιταλός ποιητής Φ.Τ.Μαρινέτι, ο οποίος στις 20 Φεβρουαρίου του 1909 δημοσίευσε το ιδρυτικό επεισοδιακό μανιφέστο του φουτουρισμού, ξεκινώντας την πιο αμφιλεγόμενη πορεία ενός καλλιτεχνικού κινήματος.

Παραθέτω μικρό απόσπασμα από το Μανιφέστο : «Από την Ιταλία εκτοξεύουμε προς όλο τον κόσμο αυτό το μανιφέστο της φλεγόμενης και ανατρεπτικής βιαιότητας με το οποίο σήμερα ιδρύουμε τον Φουτουρισμό, επειδή θέλουμε να απελευθερώσουμε τη χώρα από τη δύσοσμη γάγγραινα των καθηγητών, των αρχαιολόγων, των ξεναγών και των παλαιοπωλών της…από τα αναρίθμητα μουσεία-νεκροταφεία, μουσεία-δημόσια κοιμητήρια, μουσεία-παράλογα σφαγεία ζωγράφων και γλυπτών…Θέλετε να κατασπαταλήσετε τις καλύτερες δυνάμεις σας σ’ αυτό τον αιώνιο και ανώφελο θαυμασμό του παρελθόντος, απ’ όπου μοιραία θα βγείτε εξαντλημένοι, φτωχότεροι σε πνεύμα και ποδοπατημένοι ; Ας έλθουν λοιπόν οι εύθυμοι εμπρηστές με τα καπνισμένα δάκτυλα. Νάτοι, νάτοι…Εμπρός… Βάλτε φωτιά στα ράφια των βιβλιοθηκών.Αλλάξτε την πορεία των καναλιών να πλημμυρίσουν τα μουσεία….»

«Θέλουμε να δοξάσουμε τον πόλεμο-μοναδική υγεία του κόσμου- τον μιλιταρισμό, τον πατριωτισμό, την καταστρεπτική χειρονομία των φιλελευθέρων, τις ωραίες ιδέες για τις οποίες πεθαίνουμε και την περιφρόνηση της γυναίκας…Κηρυσσουμε αποφασιστικά τον πόλεμο σ’ όλους τους καλλιτέχνες και σ’ όλους τους θεσμούς που αν και καμουφλαρισμένοι μ’ ένα ρούχο ψεύτικου μοντερνισμού παραμένουν μπλεγμένοι μέσα στην παράδοση, στον ακαδημαϊσμό και κυρίως στην αποκρουστική εγκεφαλική νωθρότητα. Μπορούμε εμείς ποτέ να μείνουμε αναίσθητοι μπροστά στη φρενίτιδα των μεγαλουπόλεων, στη νεότατη ψυχολογία του ξενυχτιού, στις πυρετώδεις φιγούρες του viveur, της cocotte, του apache και του αλκοολικού ;» («Οι Πρωτοπορίες της Τέχνης του 20^ου αιώνα», Μαριο ντε Μικέλι)

Ο Μαρινέτι χαιρέτησε με ενθουσιασμό το ξέσπασμα του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου και μάλιστα με κείμενα του ενθάρρυνε τη συμμετοχή της Ιταλίας. Το 1918 ίδρυσε το Φουτουριστικό Πολιτικό Κόμμα κι έγινε από τους πρώτους υποστηρικτές του Μπενίτο Μουσολίνι (φωτο), γεγονός που τον ακολούθησε ως το θάνατο του το 1944 και σήμερα ακολουθεί το καλλιτεχνικό κίνημα. Κι είναι αλήθεια ότι αυτό το κίνημα, αντιφεμινιστικό και φιλοπόλεμο, ήταν από τα λίγα που χαιρέτισαν τα πλήθη και τα εργοστάσια μαζικής παραγωγής, τα επιτεύγματα της τεχνολογίας, τις επικοινωνίες, τις μεταφορές.Οι φουτουριστές έπλασαν κουλτούρα φωτός και ήχων, οραματίστηκαν την τέχνη των αιθέρων με χρώματα και ιπτάμενα αντικείμενα, με στόχο να υπάρξει ένα λαϊκό θέατρο για τις μάζες…

Ο Ουμπέρτο Εκο είναι ίσως από τους λίγους που δεν θεωρούν καταστροφική την επιρροή του φουτουρισμού στον κόσμο της τέχνης και πιστεύει ότι καλώς πράττουν φέτος πολλά ευρωπαϊκά μουσεία- ανάμεσα τους και η Tate modern- που με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από το μανιφέστο του φουτουρισμού θυμίζουν και ενδεχομένως επανεκτιμούν την προσφορά του. Ο Ουμπέρτο Εκο λέει ότι το φουτουριστικό κίνημα έχει δώσει στην οικουμένη έργα, όπως «Ο Δυναμισμός ενός Ποδοσφαιριστή» του σύγχρονου του Μαρινέτι, Ουμπέρτο Μποτσιόνι ή «Η Κηδεία του αναρχικού Γκάλι» του Κάρλο Καρά και «Ο Ποδηλάτης» της Ναταλία Γκονσάροβα (1913), εκπροσώπου του ρωσικού φουτουρισμού.

Κάποιοι διατείνονται ότι στην φουτουριστική τέχνη, η εικόνα λειτουργεί ως  υπνωτικό θέλγητρο προς το πλήθος που εξουσιάζεται από τον ηγέτη…Θα έλεγα, απλουστευτικά ενδεχομένως, ότι η τέχνη εξουσιάζεται από τον υποκειμενισμό κι ως τέτοια θα πρέπει να την προσεγγίζουμε, ανεξάρτητα από κριτικές και εποχές. Και για του λόγου το αληθές, μια επίσκεψη στην Tate θα ήταν ό,τι καλύτερο! ritsamasoura@Kathimerini.gr